శ్రీ గురు పాదుకా వందనమ్
ఐంకార హ్రీంకార రహస్యయుక్త
శ్రీంకార గూఢార్థ మహావిభూత్యా ,
ఓంకార మర్మ ప్రతిపాదినీభ్యాం
నమో నమః శ్రీ గురు పాదుకాభ్యామ్ .
శ్రీశంకరాచార్య విరచితా సౌందర్యలహరీ
మూలమ్ - http://acharya.iitm.ac.in/mirrors/vv/literature/sankara/sound.html
మూల ఆంగ్ల అనువాద రచయిత్రి - శ్రీమతి డా. ఉమా కృష్ణస్వామి
Friday, 14 March 2008
సౌందర్యలహరి ౧ - ౧౦ (ఆనందలహరి)
శివః శక్త్యా యుక్తో యది భవతి శక్తః ప్రభవితుం
న చేదేవం దేవో న ఖలు కుశలః స్పందితుమపి ,
అతస్త్వామారాధ్యాం హరిహర విరించాదిభిరపి
ప్రణంతుం స్తోతుం వా కథమకృత పుణ్యః ప్రభవతి . ౧ .
శివః - Siva
శక్త్యా - with Sakti
యుక్తః యది భవతి - when enjoined
శక్తః ప్రభవితుం - empowered to create
న చేత్ ఏవం దేవః - if the lord is not thus
న ఖలు కుశలః - indeed unable
స్పందితుం అపి - to even move
అతః - hence
త్వాం ఆరాధ్యాం - you, who is worshipped
హరి హర విరించాదిభిః అపి - even by Hari (Vishnu), Hara (Siva), Virinchi (Brahma) and others
ప్రణంతుం - to salute
స్తోతుం వా - or praise
కథం - how
అకృత పుణ్యః - one who has not performed meritorious deeds
ప్రభవతి - capable
When Siva is enjoined with Sakti, he is empowered to create. If the lord is not thus, he is indeed unable to even move. Hence how can one who has not performed meritorious deeds be capable of saluting or praising you, who is worshipped even by Hari, Hara, Virinchi and others ?
(Benedictory invocation to Siva and Sakti, beginning with the word Siva.
Cf Sivanandalahari (SVL) Verse 1 : Benedictory invocation to Siva and Sakti, beginning with the letter క, cryptically symbolising the word Siva.)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
తనీయాంసం పాంసుం తవ చరణ పంకేరుహభవం
విరించిః సన్చిన్వన్ విరచయతి లోకానవికలమ్ ,
వహత్యేనం శౌరిః కథమపి సహస్రేణ శిరసాం
హరః సంక్షుద్యైనం భజతి భసితోద్ధూలన విధిమ్ . ౨
తనీయాంసం పాంసు - minute dust
తవ - your
చరణ పంకేరుహ - lotus feet
భవం - present in
విరించిః - Virinchi (Brahma)
సంచిన్వన్ - gathering
విరచయతి - makes (Creation)
లోకాన్ అవికలమ్ - all the worlds
వహతి ఏనం - carries this (Preservation)
శౌరిః - Shouri (Vishnu)
కథం అపి - some how
సహస్రేణ శిరసాం - by a thousand heads (as the serpent Adisesha, the tamasic form of Vishnu, who supports the world with his thousand heads)
హరః - Hara (Siva)
సంక్షుద్య ఏనం - having powdered this (Destruction)
భజతి - observes
భసిత ఉద్ధూలన - sprinkling sacred ash
విధిం - injunction
Virinchi gathering the minute dust present in your lotus feet makes all the worlds. Shouri somehow carries this by a thousand heads. Hara having powdered this observes the injunction for sprinkling sacred ash.
(The dust of Sakti's feet is the Universe.
Cf SVL Verse 2 : Sivanandalahari washes away the dust of sin.)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
అవిద్యానామంతస్తిమిర మిహిర ద్వీపనగరీ
జడానాం చైతన్య స్తబక మకరంద స్రుతిఝరీ ,
దరిద్రాణాం చింతామణి గుణనికా జన్మజలధౌ
నిమగ్నానాం దంష్ట్రా మురరిపు వరాహస్య భవతి . ౩ .
అవిద్యానాం - for the spiritually ignorant
అంత: తిమిర - inner darkness
మిహిర ద్వీప నగరి - the island city of the sun (a division of the terrestrial world from where the sun is said to rise)
జడానాం - for the dull witted
చైతన్య - pure intelligence
స్తబక మకరంద - honey of the (Kalpaka flower) cluster (of the wish yeilding Kalpaka tree)
స్రుతిఝరీ - flowing stream
దరిద్రాణాం - for the impoverished
చింతామణి గుణనికా - necklace of the Cintamani (the wish yeilding gem)
జన్మ జలధౌ - in the ocean of births
నిమగ్నానాం - those immersed
దంష్ట్రాః - the tusks
ముర రిపు - the enemy of (the demon) Mura
వరాహస్య - of the boar (an incarnation of Vishnu)
భవతి - it (the dust in your lotus feet)
For the inner darkness of the spiritually ignorant, it (the dust in your lotus feet) is the island city of the sun. For the dull witted it is the flowing stream of honey of the (Kalpaka flower) cluster of pure intelligence. For the impoverished it is the necklace of the Cintamani. For those immersed in the ocean of births, it is the tusks of the boar (Vishnu), the enemy of Mura.
(Sakti is చైతన్యం.
Cf SVL Verse 3 : Siva is the resort of చిత్)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
త్వదన్యః పాణిభ్యామభయవరదో దైవతగణః
త్వమేకా నైవాసి ప్రకటిత వరాభీత్యభినయా ,
భయాత్ త్రాతుం దాతుం ఫలమపి చ వాంఛాసమధికం
శరణ్యే లోకానాం తవ హి చరణావేవ నిపుణౌ . ౪ .
త్వత్ అన్యః - other than you
పాణిభ్యాం - by the hands (by empty gesture)
అభయ వరదః - bestowers of protection from fear and boon
దైవత గణః - the assemblage of gods
త్వం ఏకా - you alone
న ఏవ అసి - you do not thus
ప్రకటిత - display
వర అభీతి - bestowing of boon and protection from fear
అభినయా - by gesture
భయాత్ త్రాతుం - protecting from fear
దాతుం ఫలం అపి చ - and giving reward
వాంఛా సమధికం - in excess of that desired
శరణ్యే లోకానాం - Oh refuge of the worlds! (Sakti)
తవ - your
హి - indeed
చరణౌ ఏవ - even feet
నిపుణౌ - are expert
Other than you, the assemblage of gods are the bestowers of protection from fear and boon by the hands (by empty gesture). You alone do not thus display bestowing of boon and protection from fear by gesture. Oh refuge of the worlds! indeed even your feet are expert in protecting from fear and giving reward in excess of that desired.
(Assemblage of gods make empty promises.
Cf SVL Verse 4 : Assemblage of gods bestow trivial boons).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
హరిస్త్వామారాధ్య ప్రణత జన సౌభాగ్య జననీమ్
పురా నారీ భూత్వా పురరిపుమపి క్షోభమనయత్ ,
స్మరోऽపి త్వాం నత్వా రతి నయన లేహ్యేన వపుషా
మునీనామప్యంతః ప్రభవతి హి మోహాయ మహతామ్ .౫ .
హరిః - Hari (Vishnu)
త్వాం ఆరాధ్య - having worshipped you
ప్రణత జన - people who bow (to you)
సౌభాగ్య జననీం - the creator of auspiciousness
పురా - formerly
నారీ భూత్వా - having become a woman (సారూప్యం or assimilation with Sakti, one of the four states of Mukti or Liberation)
పుర రిపుం అపి - even Puraripu (the enemy of the three cities of the demons or the three bodies of man), (Siva)
క్షోభం అనయత్ - led to agitation
స్మరః అపి - Smara (Cupid) too
త్వాం నత్వా - having bowed to you
రతి నయన - the eyes of Rati
లేహ్యేన వపుషా - with a body like a lambative
మునీనాం అపి - even sages
అంతః - within
ప్రభవతి హి - capable indeed
మోహాయ - (of generating) delusion
మహతాం - of great
Hari having worshipped you, the creator of auspiciousness to people who bow to you, having become a woman formerly, led even Puraripu to agitation. Having bowed to you, Smara too with a body which is (like) a lambative to the eyes of Rati, is indeed capable (of generating) delusion within great sages.
(Celestials sought the grace of Sakti
Cf SVL Verse 5 : Devotee seeks the grace of Siva)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
ధనుః పౌష్పం మౌర్వీ మధుకరమయీ పంచ విశిఖాః
వసంతః సామంతో మలయమరదాయోధన రథః ,
తథాప్యేకః సర్వం హిమగిరిసుతే కామపికృపాం
అపాంగాత్తే లబ్ధ్వా జగదిదమనంగో విజయతే . ౬ .
ధనుః పౌష్పం - the bow is flowery
మౌర్వీ మధుకరమయీ - the bow string is made of bees
పంచ విశిఖాః - the five (flowers) are the arrows
వసంతః - Vasanta (Spring personified)
సామంతః - neighbouring king (the traditional ally of Cupid)
మలయ మరుత్ - breeze from the Malaya mountain (laden with the fragrance of sandal wood found there, by poetic convention)
ఆయోధన రథః - the war chariot
తథా అపి ఏకః - even thus and alone
సర్వం - all
హిమ గిరి సుతే - Oh daughter of the snowy mountain ( Himalayas personified as Himavaan,)! (Sakti)
కాం అపి కృపాం - some sort (inexpresseble) of compassion
అపాంగాత్ తే - from the corner of your eye
లబ్ధ్వా - having obtained
జగత్ ఇదం - this world
అనంగః - Ananga (the bodiless one), (Cupid)
విజయతే - triumphs
The bow is flowery. The bow string is made of bees. The five (flowers) are the arrows. Vasanta is the neighbouring king (ally). The breeze from the Malaya mountain is the war chariot. Even thus and (all) alone, Oh daughter of the snowy mountain! having obtained some sort compassion from the corner of your eye, Ananga triumphs over all this world.
(The eyes of Sakti bestows triumph to Cupid.
Cf SVL Verse 5 : The feet of Siva bestows bliss to the devotee)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
క్వణత్కాంచీ దామా కరికలభ కుంభస్తన నతా
పరిక్షీణా మధ్యే పరిణత శరచ్చంద్ర వదనా ,
ధనుర్బాణాన్ పాశం సృణిమపి దధనా కరతలైః
పురస్తాదాస్తాం నః పురమథితురాహో పురుషికా . ౭ .
క్వణత్ కాంచీ దామా - one who has a tinkling fillet girdle
కరి కలభ - young elephant
కుంభ స్తన నతా - one curved by a bosom like the frontal globes of a young elephant
పరిక్షీణా మధ్యే - one who is lean in the waist
పరిణత - fully developed
శరచ్చంద్ర వదనా - one with a face like the autumnal moon
ధనుః బాణాన్ - bow, arrows
పాశం సృణిం అపి - noose and goad
దధానా కర తలైః - one who bears in the palm of her hands
పురస్తాత్ - in front
ఆస్తాం - let her dwell
నః - of us
పురం మథితుః - of the destroyer of the three cities of the demons or the three bodies of man,� (Siva)
ఆహో పురుషికా - "I" conciousness
Let her dwell in front of us, who has a tinkling fillet girdle, who is curved by a bosom like the frontal globes of a young elephant, who is lean in the waist, who has a face like the fully developed autumnal moon, who bears in the palm of her hands bow, arrows, noose and goad, and who is the ``I" conciousness of Siva.p;
(Worshipping the body of Sakti.
Cf SVL Verse 7 : Worshipping Siva by one's body).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
సుధా సింధోర్మధ్యే సురవిటపి వాటీ పరివృతే
మణిద్వీపే నీపోపవనవతీ చింతామణిగృహే ,
శివాకారే మంచే పరమశివ పర్యంక నిలయాం
భజంతి త్వాం ధన్యాః కతిచన చిదానందలహరీమ్ . ౮ .
సుధా - nectar
సింధోః మధ్యే - in the midst of the ocean
సుర విటపి వాటీ - park of divine trees
పరివృతే - surrounded by
మణి ద్వీపే - in a gem like island
నీప ఉపవనవతీ - pocessed of a garden of Kadamba trees
చింతామణి గృహే - in a house made of the Cintamani (wish yeilding gem)
శివా ఆకారే - shaped like Sivaa (the Sakti triangle of the Sricakra)
మంచే - in the bed stead
పరమ శివ - Parama Siva (the supremely auspicious one)
పర్యంక నిలయాం - dwelling in the couch
భజంతి త్వాం - worship you
ధన్యాః కతిచన - a few blessed ones
చిత్ ఆనంద లహరీమ్ - the wave of intellect - bliss
A few blessed ones worship you, the wave of intellect - bliss, dwelling in the couch of Parama Siva (himself), in a bed stead shaped like the Sakti triangle, in a house made of the Cintamani, pocessed of a garden of Kadamba trees, surrounded by a park of divine trees, in the midst of the ocean of nectar.
(The blessed ones worship Sakti.
Cf SVL Verse 8 : The ignorant do not worship Siva).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
మహీం మూలాధారే కమపి మణిపూరే హుతవహం
స్థితం స్వాధిష్ఠానే హృదిమరుతమాకాశముపరి ,
మనోऽపి భ్రూమధ్యే సకలమపి భిత్వా కులపథం
సహస్రారే పద్మే సహ రహసి పత్యా విహరసే . ౯ .
మహీం మూలాధారే - the earth element in the Muladhara, (the 4 petalled lotus yogic cakra, or the level of conciousness corresponding to Bhuloka)
కమపి మణిపూరే - and the water element in the Manipura, (the 10 petalled lotus yogic cakra or the level of conciousness corresponding to Suvarloka).
హుతవహం - the fire element
స్థితం స్వాధిష్ఠానే - present in the Svadhishthana, (the 9 petalled lotus yogic cakra or the level of conciousness corresponding to Bhuvarloka).
హృది మరుత - the air element in the heart, (the 12 petalled lotus yogic Anahata cakra or the level of conciousness corresponding to Maharloka).
ఆకాశం ఉపరి - above the space element (the 16 petalled lotus yogic Vishuddhi cakra or the level of conciousness corresponding to Taparloka).
మనః అపి - and the mind element, (the 2 petalled lotus yogic Aagnya cakra or the level of conciousness corresponding to Janarloka)
భ్రూ మధ్యే - between the brows
సకలం అపి భిత్వా - having passed through all
కుల పథం- via the Kulapatha or Sushumna nadi (as the subtle Kundalini Sakti)
సహస్రారే పద్మే - in the thousand petalled lotus, (the level of conciousness corresponding to Satyaloka)
సహ - with
రహసి - in secret
పత్యా - with (your) husband (Sadasiva)
విహరసే - you sport
Having passed through all via the Kulapatha : the earth element in the Muladhara, the water element in the Manipura, the fire element present in the Svadhishthana, the air element in the heart, (going) above the space element, and the mind element between the brows, you sport in secret with your husband in the thousand petalled lotus.
(The devotee leads Sakti to her lord Sadasiva in the thousand petalled lotus, via the six lotus cakras.
Cf SVL Verse 9 : The devotee submits the lotus of the heart to the lord of Uma).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
సుధాధారాసారైశ్చరణ యుగలాంతర్విగలితైః
ప్రపంచం సించంతీ పునరపి రసామ్నాయ మహసః ,
అవాప్య స్వాం భూమిం భుజగనిభమధ్యుష్టవలయం
స్వమాత్మానం కృత్వా స్వపిషి కులకుండే కుహరిణి . ౧౦ .
సుధా - nectar
ధారా ఆసారైః - with a torrential stream
చరణ యుగలాంత - from within (your) pair of feet
విగలితైః - trickling
ప్రపంచం - the body (made of the five elements)
సించంతీ - infusing
పునః అపి - once again
రస ఆమ్నాయ మహసః - from the luminous collection of nectar (the internal Moon of the Sahasrara or thousand petalled lotus in the brain)
అవాప్య - having reached
స్వాం భూమిం - your territory
భుజగ నిభం - similar to a serpent
అధ్యుష్ట వలయం - three and a half coils
స్వం ఆత్మానం కృత్వా - having made yourself
స్వపిషి - you (as the subtle Kundalini Sakti) sleep
కులకుండే - in the Kulakunda or Muladhara cakra
కుహరిణి - pocessed of a hole
You infusing the body with a torrential stream of nectar, trickling from within (your) pair of feet, once again having reached your territory, from the Moon of the Sahasrara, (and) having made yourself into three and a half coils similar to a serpent, you sleep in the Kulakunda (which is) possessed of a hole.
(The body of the devotee is drenched by the nectar of Sakti's feet.
Cf SVL Verse 10 :The devotee is engrossed in the bliss of remembering Siva's feet.
సౌందర్యలహరి ౧౧ - ౨౦ (ఆనందలహరి)
చతుర్భిః శ్రీకంఠైః శివయువతిభిః పంచభిరపి
ప్రభిన్నాభిః శంభోర్నవభిరపి మూలప్రకృతిభిః ,
చతుశ్చత్వారింశద్ వసుదల కలాశ్ర త్రివలయ
త్రిరేఖాభిః సార్ధం తవ శరణకోణాః పరిణతాః . ౧౧ .
చతుర్భిః శ్రీకంఠైః - with the four Srikanta (Siva) cakras
శివ యువతిభిః - Sivayuvati (Sakti) cakras
పంచభిః అపి - and with five
ప్రభిన్నాభిః - seperate from
శంభోః - from those of Sambhu (the Siva) cakras
నవభిః అపి - and with nine
మూల ప్రకృతిభిః - source materials of the universe
చతుశ్చత్వారింశత్ - forty four
వసు దల - eight petalled (lotus)
కలా అశ్ర - sixteen edged (lotus)
త్రి వలయ - three circles
త్రి రేఖాభిః - with three lines
సార్ధం - with
తవ శరణ కోణాః - the angles of your abode
పరిణతాః - come to a close
The angles of your abode come to a close with forty four with four Srikantha (cakras) and five Sivayuvati (cakras), seperate from the Sambhu (Siva) cakras and (hence) with the nine source materials of the universe, along with the eight petalled (lotus), the sixteen edged (lotus), the three circles (and) with three lines.
(The abode of Sakti is the thousand petalled lotus in the brain.
Cf SVL Verse 11 : The devotee worships Siva with the lotus of the heart).
Note : The twelve petalled Anahata cakra, is at the level of the heart, with Rudra as the presiding deity.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
త్వదీయం సౌందర్యం తుహినగిరి కన్యే తులయితుం
కవీంద్రాః కల్పంతే కథమపి విరించి ప్రభృతయః ,
యదాలోకౌత్సుక్యాదమరలలనా యాంతి మనసా
తపోభిర్దుష్ప్రాపామపి గిరిశ సాయుజ్య పదవీమ్ . ౧౨ .
త్వదీయం - your
సౌందర్యం - beauty
తుహిన గిరి కన్యే - Oh daughter of the snowy mountain (Himalayas, personified as Himavaan)! (Sakti)
తులయితుం - to compare
కవీంద్రాః - the best of poets
కల్పంతే - are able
కథం అపి - somehow or other
విరించి ప్రభృతయః - Virinchi (Brahma) and others
యత్ ఆలోక ఔత్సుక్యాత్ - out of ardent desire to see which (your beauty)
అమర లలనాః - celestial women
యాంతి మనసా - attain through the mind (by imagination)
తపోభిః దుష్ప్రాపాం అపి - though difficult to obtain by penance
గిరిశ - Girisa (Lord of the mountains, (Siva)
సాయుజ్య పదవీం - the position of absorption into the deity (one of the states of Mukti or Liberation)
Oh daughter of the snowy mountain! the best of poets (such as) Virinchi and others are able to compare your beauty somehow or other. Out of ardent desire to see which celestial women attain through the mind the position of absorption into Girisa though (it be) difficult to obtain by penance.
(Absorption into Siva by the mind (by imagination).
Cf SVL Verse 12 : The yogin mind is absorbed in meditation of Siva)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
నరం వర్షీయాంసం నయనవిరసం నర్మసు జడం
తవాపాంగాలోకే పతితమనుధావంతి శతశః
గలద్వేణీ బంధాః కుచకలశ విస్రస్త సిచయా
హఠాత్ త్రుటయత్కాంచ్యో విగలిత దుకూలా యువతయః . ౧౩ .
నరం - a man
వర్షీయాంసం - very old
నయన విరసం - unpleasant to the eye
నర్మసు జడం - apathetic in amorous sport
తవ అపాంగ - the corner of your eye
ఆలోకే - within range of sight
పతితం - falls
అనుధావంతి - pursue
శతశః - by the hundreds
గలత్ వేణీ బంధాః - with braided hair loosened
కుచ కలశ - the pitcher like breasts (shapely bossom)
విస్రస్త సిచయా - with cloth slipping
హఠాత్ - suddenly
త్రుటయత్ కాంచ్యః - waist ornaments snapping
విగలిత దుకూలాః - with silk garments dropping down
యువతయః - young women (personifications of Fame, Wealth, Speech, Intellect, Firmness, Patience etc.)
When a man falls within range of sight of the corner of your eye, (though) very old, unpleasant to the eye, and apathetic in amorous sport, young women pursue him by the hundreds, with braided hair loosened, with cloth slipping from the shapely bosom, with waist ornaments snapping suddenly and with silk garments dropping down.
(The devotee is old, unpleasant, apathetic - unattractive by worldly norms.
Cf SVL Verse 13 : The devotee is dull witted, blind, poor - unattractive by worldly norms).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
క్షితౌ షట్పంచాశద్ ద్విసమధిక పంచాశదుదకే
హుతాశే ద్వాషష్టిశ్చతురధిక పంచాశదనిలే ,
దివి ద్విఃషట్త్రింశన్ మనసి చ చతుఃషష్టిరితి యే
మయూఖాస్తేషామప్యుపరి తవపదాంబుజ యుగమ్ . ౧౪ .
క్షితౌ - in the earth element (of the Muladhara cakra)
షట్పంచాశత్ - fifty six
ద్విసమధిక పంచాశత్ - fifty two
ఉదకే - in the water element (of the Manipura cakra)
హుతాశే - in the fire element (of the Svadhishthana cakra)
ద్వాషష్టి - sixty two
చతురధిక పంచాశత్ - fifty four
అనిలే - in the air element (of the Anahata cakra)
దివి - in the space element (of the Vishuddhi cakra)
ద్విః షట్త్రింశత్ - twice thirty six
మనసి చ - and in the mind element (of the Aangya cakra)
చతుః షష్టి - sixty four
ఇతి యే మయూఖాః - those rays that are thus (disposed)
తేషాం అపి ఉపరి - even above those
తవ - your
పాద అంబుజ యుగమ్ - pair of lotus feet
Your pair of lotus feet are even above those rays that are thus (disposed) : fifty six in the earth element, fifty two in the water element, sixty two in the fire element, fifty four in the air element, twice thirty six in the space element, and sixty four in the mind element.
(Sakti is both immanent and transcendent.
Cf SVL Verse 14 : Siva visualised as the relative of the devotee is immanent).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
శరజ్జ్యోత్స్నా శుద్ధాం శశియుత జటాజూట మకుటాం
వర త్రాస త్రాణ స్ఫటిక ఘుటికా పుస్తక కరామ్ ,
సకృన్న త్వా నత్వా కథమివ సతాం సన్నిదధతే
మధు క్షీర ద్రాక్షా మధురిమ ధురిణాః ఫణితయః . ౧౫ .
శరత్ జ్యోత్స్నా - autumnal moonlight
శుద్ధాం - who is pure
శశియుత - endowed with the moon
జటా జూట మకుటాం - who has a tiara on the mass of twisted hair
వర - (gesticulate) granting of boon
త్రాస త్రాణ - protection from fear
స్ఫటిక ఘుటికా - crystal beads
పుస్తక కరాం - whose hand (holds) the book
సకృత్ - once
న - not
త్వా నత్వా - having bowed to you
కథం ఇవ - how is it
సతాం సన్నిదధతే - present for good people
మధు - honey
క్షీర - milk
ద్రాక్షా - grape
మధురిమ ధురిణాః - charged with sweetness
ఫణీతయః - words
How cannot words charged with the sweetness of honey, milk and grape not be present in the words, for good people who have bowed once to you, who is pure as the autumnal moonlight, who has a tiara on the mass of twisted hair endowed with the moon, and whose hands (gesticulate) the granting of boon (and) protection from fear, (and hold) the crystal beads and book.
(Worship of Sakti bestows the grace of Saraswati.
Cf SVL, Verse 15 : Worship of Siva changes the writings of Brahma, the husband of Saraswati).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
కవీంద్రాణాం చేతః కమలవన బాలాతప రుచిం
భజంతే యే సంతః కతిచిదరుణామేవ భవతీమ్ ,
విరించి ప్రేయస్యాస్తరుణతర శ్రృంగార లహరీ
గభీరాభిర్వాగ్భిర్విదధతి సతాం రంజనమమీ . ౧౬ .
కవీంద్రాణాం చేతః - the minds of the best of poets
కమల వన - lotus cluster
బాల ఆతప రుచిం - light of the morning sun
భజంతే - (they) worship
యే సంతః కతిచిత్ - those few good men
అరుణాం ఏవ భవతీమ్ - you as the red dawn itself
విరించి ప్రేయస్యాః - of the beloved of Virinchi (Saraswati)
తరుణతర - fresher (ever fresh)
శ్రృంగార లహరీ - wave of the (poetic) sentiment of love
గభీరాభిః వాగ్భిః - by profound words
విదధతి - (they) give
సతాం - to good men
రంజనం - (aesthetic) pleasure
అమీ - they
To the lotus cluster like minds of the best of poets, you are the light of the morning sun. Those few good men who worship you as the red dawn itself, they give (aesthetic) pleasure to good men, by profound words (like) the fresher wave of the sentiment of love (emnating) from the beloved of Virinchi (herself).
(The poetry of the devotee compares with that of the wife of Virinchi.
Cf SVL Verse 16 : May the heads of Virinchi be protected by Siva).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
సవిత్రీభిర్వాచాం శశిమణి శిలాభంగ రుచిభిః
వశిన్యాద్యాభిస్త్వాం సహ జనని సంచింతయతి యః ,
స కర్తా కావ్యానాం భవతి మహతాం భంగిరుచిభిః
వచోభిర్వాగ్దేవీ వదనకమలామోద మధురైః . ౧౭ .
సవిత్రీభిః వాచాం - with the generators of speech (Vagdevatas)
శశిమణి శిలా - moon stone gem
భంగ రుచిభిః - lustre of the broken
వశినీ ఆద్యాభిః - with Vasini and others (the 18 Vagdevatas)
త్వాం సహ - together with you
జనని - Oh Mother! (Sakti)
సంచింతయతి యః - he who reflects
సః కర్తా కావ్యానాం భవతి - he is the author of poetic composition
మహతాం - great (poets)
భంగి రుచిభిః - with the beauty of wit
వచోభిః - with words
వాక్ దేవీ వదన కమల - the lotus face of the goddess of speech
ఆమోద మధురైః - sweetly fragrant
Oh Mother! he who reflects on you together with Vasini and others, who are the generators of speech, and who have the lustre of the broken moon stone gem, he is the author of poetic composition with the beauty of wit of the great (poets) and with words that are sweetly fragrant as the lotus face of the goddess of speech.
(Sakti is surrounded by the celestials, the Vagdevatas.
Cf SVL Verse 17 : Siva is surrounded by the worshipping celestials).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
తనుచ్ఛాయాభిస్తే తరుణ తరణి శ్రీసరణిభిః
ర్దివం సర్వాముర్వీమరుణిమనిమగ్నాం స్మరతి యః ,
భవంత్యస్య త్రస్యద్వనహరిణ శాలీన నయనాః
సహోర్వశ్యా వశ్యాః కతి కతి న గీర్వాణ గణికాః . ౧౮ .
తనుచ్ఛాయాభిః - by the lustre of body
తే - your
తరుణ తరణి శ్రీః - the lustre of the newly risen sun
సరణిభిః - with arrangement
దివం - heaven
సర్వాం ఉర్వీం - all the earth
అరుణిమని మగ్నాం - immersed in redness
స్మరతి యః - he who thinks
భవంతి అస్య - to him
త్రస్యత్ వన హరిణ - frightened forest deer
శాలీన నయనాః - eyes resembling
సహ ఊర్వశ్యాః - along with Urvasi (the most beautiful of the
celestial maidens)
వశ్యాః - (are) submissive
కతి కతి - how many
న - not
గీర్వాణ గణికాః - celestial courtesans
He who thinks all heaven and earth as immersed in redeness by the lustre of your body, with an arrangement like the lustre of the newly risen sun, to him, how many celestial courtesans along with Urvasi, with eyes resembling frightened forest deer are not submissive ? (Indeed all are submissive)
(The celestials submit to Sakti's devotee.
Cf SVL Verse 18 : The celestials worship Siva).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
ముఖం బిందుం కృత్వా కుచయుగమధస్తస్య తదధో
హరార్ధం ధ్యాయేద్యో హరమహిషి తే మన్మథకలామ్ ,
స సద్యః సంక్షోభం నయతి వనితా ఇత్యతి లఘు
త్రిలోకీమప్యాశు భ్రమయతి రవీందు స్తనయుగామ్ . ౧౯ .
ముఖం - face
బిందుం - the central circle of the Sricakra (representing Siva
and Sakti in the causal stage of creation)
కృత్వా - having regarded
కుచ యుగం - the pair of breasts
అధః తస్య - below that
తత్ అధః - below that
హరార్ధం - the lower half of Siva (Yoni or the female organs of generation)
ధ్యాయేత్ యః - he who will meditate
హరమహిషి - Oh queen of Hara (Siva)! (Sakti)
తే మన్మథకలాం - your manifestation of creative will
సః సద్యః - he immediately
సంక్షోభం నయతి - reduces (them) to a state of agitation
వనితా - women
ఇతి అతి లఘు - as for this, it is very easy
త్రిలోకీం అపి - even the maiden of the three worlds (personified as a woman)
ఆశు భ్రమయతి - quickly deludes
రవి ఇందు స్తన యుగాం - with the sun and moon for the pair of breasts
Oh queen of Hara! he who meditates on your manifestation of creative will, having regarded the Bindu as (your) face, the bosom (as) below that, and the female organs of generation (as) below that, he immediately reduces women to a state of agitation. As for this, it is very easy. He even deludes quickly, the maiden of the three worlds with the sun and moon for the pair of breasts.
(The devotee of Sakti overcomes the world with ease.
Cf SVL Verse 19 : The devotee seeks Siva's grace to overcome worldly life).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
కిరంతీమంగేభ్యః కిరణ నికురుంబామృతరసం
హృది త్వామాధత్తే హిమకరశిలా మూర్తిమివ యః ,
స సర్పాణాం దర్పం శమయతి శకుంతాధిప ఇవ
జ్వరప్లుష్టాన్ దృష్ట్యా సుఖయతి సుధా ధారసిరయా . ౨౦ .
కిరంతీం - scattering
అంగేభ్యః - from the body parts
కిరణ నికురుంబ - multitude of rays
అమృత రసం - the essence of nectar
హృది - in the heart
త్వాం - you
ఆధత్తే - he fixes
హిమకర శిలా - moon stone
మూర్తిం ఇవ - like an idol
యః సః - he, who
సర్పాణాం దర్పం - the pride of serpents (poison)
శమయతి - he destroys
శకుంతాధిపః ఇవ - like the lord of birds (Garuda)
జ్వర ప్లుష్టాన్ - those scorched by fever
దృష్ట్యా - by a look
సుఖయతి - he comforts
సుధా ధార సిరయా - endowed with a (blood) vessel (nadi) streaming nectar (and not blood)
He who fixes you in the heart scattering from the body parts, the essence of nectar like the multitude of rays from an idol of moonstone, he destroys the pride of serpents like the lord of birds, (and) comforts those scorched by fever by a (mere) look, endowed (as he is) with the vessel streaming nectar.
(The devotee of Sakti subdues the pride of serpents
Cf SVL Verse 20 : The monkey of the heart is subdued by devotion to Siva).
సౌందర్యలహరి ౨౧ - ౩౦ (ఆనందలహరి)
తటిల్లేఖా తన్వీం తపన శశి వైశ్వానరమయీం
నిషణ్ణాం షణ్ణామప్యుపరి కమలానాం తవ కలాం ,
మహాపద్మాటవ్యాం మృదితమలమాయేన మనసా
మహాంతః పశ్యంతో దధతి పరమాహ్లాద లహరీమ్ . ౨౧ .
తటిల్లేఖా తన్వీం - slender as a streak of lightning (Kundalini or coiled up energy or aspect of Sakti within the indiviual, having evolved the twenty five categories within, corresponding to the macrocosm without).
తపన - sun
శశి - moon
వైశ్వానరమయీం - of the nature of fire
నిషణ్ణాం - seated
షణ్ణాం - the six
అపి - and (the three granthis or knots - Brahma, Vishnu and Rudra, seperating the cakras)
ఉపరి - above
కమలానాం - the lotuses (yogic cakras)
తవ కలాం - your aspect (as Sadakhya, from the union of the Kundalini with the Sadasiva tattva and which is the source of the twenty five categories of the universe.
మహా పద్మాటవ్యాం - in the great lotus forest (the Sahasrara)
మృదిత మల మాయేన - free from sin and illusion
మనసా - by a mind
మహాంతః - greatmen
పశ్యంతః - those who perceive
దధతి - pocess
పరం ఆహ్లాద లహరీం - the wave of supreme joy
Great men who perceive by a mind free from sin and illusion, your aspect (as the Sadakhya kala), seated in the great lotus forest (the Sahasrara), above the six lotuses (yogic cakras) and (the granthis or knots), slender as a streak of lightning, of the nature of the sun, moon and fire, possess the wave of supreme joy.
(The mind of the devotee, free from sin and illusion, perceives Siva - Sakti in the great lotus forest.
Cf SVL, Verse 21 : Siva - Sakti reach the pure, lotus like heart of the devotee).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
భవాని త్వం దాసే మయి వితర దృష్టిం సకరుణాం
ఇతి స్తోతుం వాంఛన్ కథయతి భవాని త్వమితి యః ,
తదైవ త్వం తస్మై దిశసి నిజసాయుజ్య పదవీం
ముకుంద బ్రహ్మేంద్ర స్ఫుట మకుట నీరాజితపదామ్ . ౨౨ .
భవాని - Oh Bhavani! (Sakti)
త్వం దాసే మయి - on me your slave
వితర - you bestow
దృష్టిం - look
సకరుణాం - endowed with compassion
ఇతి - thus
స్తోతుం వాంఛన్ - desiring to praise
కథయతి - says
భవాని త్వం ఇతి - may I become you, thus (by treating the word "Bhavani" as a verbal declension, one elevates the meaning to that of the aphorisitic declaration : అహం బ్రహ్మాస్మి).
యః - he
తదా ఏవ - at that moment itself
త్వం - you
తస్మై దిశసి - you grant to him
నిజ సాయుజ్య పదవీం - the state of perpetual absorption of the self into the deity (one of the four states of Mukti or Liberation)
ముకుంద - Mukunda (Hari)
బ్రహ్మ - Brahma
ఇంద్ర - Indra
స్ఫుట మకుట - bright diadems
నీరాజిత పదాం - feet which receive the oblation of lights
"Oh Bhavani! bestow on me your slave, (your) look endowed with compassion". He who desiring to praise you thus, (and) says thus : "May I become you". At that moment itself, you, whose feet receive the oblation of lights from the bright diadems of Mukunda, Brahma, and Indra, grant to him the state of perpetual absorption into the deity.
(The devotee entreats Sakti to bestow compassion.
Cf SVL Verse 22: The devotee entreats Siva to bestow compassion).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
త్వయా హృత్వా వామం వపురపరితృప్తేన మనసా
శరీరార్ధం శంభోరపరమపి శంకే హృతమభూత్ ,
యదేతత్ త్వద్రూపం సకలమరుణాభం త్రినయనం
కుచాభ్యామానమ్రం కుటిల శశి చూడాల మకుటమ్ . ౨౩ .
త్వయా - by you
హృత్వా - having taken over
వామం వపుః - the left half of the body
అపరితృప్తేన మనసా - with a dissatisfied mind
శరీరార్ధం - half of the body
శంభోః - of Sambhu (Siva)
అపరం అపి - the other (half) also
శంకే - I think
హృతం అభూత్ - was taken
యత్ - because
ఏతత్ త్వత్ రూపం - this your form
సకలం అరుణాభం - entirely red
త్రి నయనం - has three eyes
కుచాభ్యాం ఆనమ్రం - curved by the bosom
కుటిల శశి - the crescent moon
చూడాల మకుటమ్ - crown crested
I think having taken over the left half of the body of Sambhu, with a (still) dissatisfied mind, the other (half) of the body was also taken over by you. Because, this form of your's is entirely red, has three eyes, is curved by the bosom (and) has a crown crested by the crescent moon.
(Sakti is dissatisfied by anything less than total identity
with Siva. Cf SVL, Verse 23 : The devotee is dissatisfied by anything less than seeing Siva).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
జగత్సూతే ధాతా హరిరవతి రుద్రః క్షపయతే
తిరస్కుర్వన్ ఏతత్ స్వయమపి వపురీశస్తిరయతి ,
సదా పూర్వః సర్వం తదిదమనుగృహ్ణాతి చ శివ
స్తవాజ్ఞామాలంబ్య క్షణచలితయోః భ్రూలతికయోః . ౨౪ .
జగత్ సూతే - begets the world
ధాతా - Dhata (Brahma)
హరిః అవతి - Hari (Vishnu) protects
రుద్రః క్షపయతే - Rudra destroys
తిరస్కుర్వన్ - withdrawing
ఏతత్ - this (Dhata, Hari and Rudra)
స్వయం అపి వపుః - even his own body
ఈశః - Isa
తిరయతి - obscures (Isa withdraws into Sadasiva. ie universal dissolution)
సదా పూర్వః - preceeded by the word "Sada" (perpetual)
సర్వం తత్ ఇదం - in all this
అనుగృహ్ణాతి - obliges
చ - indeed
శివః - Siva (Sadasiva, who is passive and in eternal union with Sakti)
తవ ఆజ్ఞాం ఆలంబ్య - stayed by your order
క్షణ చలితయోః - exhibiting momentary movement
భ్రూ లతికయోః - of the eyebrows
Dhata begets the world. Hari protects (it). Rudra destroys (it). Isa withdrawing this (Dhata, Hari and Rudra), obscures even his own body (by withdrawing into Sadasiva). Indeed Siva (whose name) is preceded by (the word) Sada, obliges in all this, stayed by your order, exhibited by the momentary movement of (your) eyebrows.
(The cycles of creation are at the behest of Sakti.
Cf SVL, Verse 24 : The devotee wishes to spend the cycles of creation worshipping Siva).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
త్రయాణాం దేవానాం త్రిగుణ జనితానాం తవ శివే
భవేత్ పూజా పూజా తవ చరణయోర్యా విరచితా ,
తథా హి త్వత్పాదోద్వహన మణిపీఠస్య నికటే
స్థితా హ్యేతే శశ్వన్ముకులిత కరోత్తంస మకుటాః . ౨౫ .
త్రయాణాం దేవానాం - of the three gods (Brahma, Vishnu and Rudra)
త్రి గుణ జనితానాం - born of the three properties (Sattva, Rajas and Tamas)
తవ - your
శివే - Oh Sivaa ! (Sakti)
భవేత్ పూజా - becomes homage
పూజా - homage
తవ చరణయోః - to your feet
యా విరచితా - that made
తథా హి - this is appropriate
త్వత్ పాద - your feet
ఉద్వహన - supporting
మణి పీఠస్య - of the gem (studded) pedestal
నికటే - in proximity
స్థితాః - (they) stand
హి ఏతే - indeed these (gods)
శశ్వత్ - eternally
ముకులిత కరః - hands held together in the shape of a bud
ఉత్తంస మకుటాః - cresting (their) crowns
Oh Sivaa ! that homage made to your feet becomes homage to the three gods born of your three properties. This is appropriate (for) indeed these stand in proximity to the gem (studded) pedestal, supporting your feet, with hands held together in the form of a bud, cresting (their) crowns eternally.
(Sakti is worshipped by Brahma and others.
Cf SVL Verse 25 : Siva is worshipped by Brahma and others).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
విరించిః పంచత్వం వ్రజతి హరిరాప్నోతి విరతిం
వినాశం కీనాశో భజతి ధనదో యాతి నిధనమ్ ,
వితంద్రీ మాహేంద్రీ వితతిరపి సంమీలిత దృశా
మహాసంహారేऽస్మిన్ విహరతి సతి త్వత్పతిరసౌ . ౨౬ .
విరించిః - Virinchi (Brahma)
పంచత్వం వ్రజతి - proceeds to death (dissolution into the five elements)
హరిః - Hari (Vishnu)
ఆప్నోతి విరతిం - meets an end
వినాశం - destruction
కీనాశః - Kinaasa (Yama, the lord of death)
భజతి - obtains
ధనదః - Dhanada (Kubera, the lord of wealth)
యాతి నిధనం - proceeds to death
వితంద్రీ - are in deep sleep (of death)
మాహేంద్రీ వితతిః అపి - the group of Mahendras (Indra the lord of gods) also
సంమీలిత దృశా - with eyes closed
మహా సంహారే అస్మిన్ - in this the great universal destruction
విహరతి - he sports
సతి - Oh Sati! (chaste wife) (Sakti)
త్వత్ పతిః అసౌ - this your husband (Sadasiva)
Virinchi proceeds to death. Hari meets an end. Kinaasa obtains destruction. Dhanada proceeds to death. The group of Indras are also in deep sleep (death) with eyes closed. Oh Sati! in this great universal destruction, this (Sadasiva) your husband sports.
(Brahma and others perish at the end of the creative cycle
Cf SVL, verse 26 : The devotee seeks the joy not vouchsafed to Brahma and others).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
జపో జల్పః శిల్పం సకలమపి ముద్రా విరచనా
గతిః ప్రాదక్షిణ్య క్రమణమశనాద్యాహుతి విధిః ,
ప్రణామః సంవేశః సుఖమఖిలమాత్మార్పణ దృశా
సపర్యా పర్యాయస్తవ భవతు యన్మే విలసితమ్ . ౨౭ .
జపః - muttered prayers
జల్పః - speech
శిల్పం - manual tasks
సకలం అపి - and all
ముద్రా విరచనా - the symbolic arrangement of fingers in worship
గతిః - the gait
ప్రాదక్షిణ్య క్రమణం - the steps of circambulation of the deity
అశనాది - food etc.
ఆహుతి విధిః - the method of offering oblations
ప్రణామః - salutation
సంవేశః - sleep
సుఖం అఖిలం - all that is facile
ఆత్మార్పణ దృశా - from the point of view of offering the self
సపర్యా పర్యాయః - synonymous with worship
తవ భవతు - let it be to you
యత్ మే విలసితమ్ - that which is manifested in me
Let speech be muttered prayers, and all manual tasks the symbolic arrangement of fingers in worship, let gait be the steps of circambulation of the deity, let food etc. be the method of offering oblations, let sleep be salutation, let all that is facilely manifested in me be synonymous with worship to you
from the point of view of offering the self (in worship).
(The devotee offers all bodily functions to Sakti.
Cf SVL, verse 27 : The devotee offers his mind to Siva).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
సుధామప్యాస్వాద్య ప్రతిభయ జరా మృత్యు హరిణీం
విపద్యంతే విశ్వే విధి శతమఖాద్యా దివిషదః ,
కరాలం యత్ క్ష్వేలం కబలితవతః కాలకలనా
న శంభోస్తన్మూలం తవ జనని తాటంక మహిమా . ౨౮ .
సుధాం అపి - even ambrosia
ఆస్వాద్య - having eaten
ప్రతిభయ - the fearful
జరా మృత్యు - old age (and) death
హరిణీం - that which removes
విపద్యంతే - they die
విశ్వే - all
విధి - Vidhi (Brahma)
శతమఖః ఆద్యాః - Satamkha (Indra) and others
దివిషదః - inhabitants of heaven
కరాలం - dreadful
యత్ - because
క్ష్వేలం - poison
కబలితవతః - one who has swallowed a mouthful
కాల కలనా - subject to time (does not succumb to death)
న - not
శంభోః - for Sambhu (Siva)
తత్ మూలం - because of it
తవ జనని - your Oh Mother! (Sakti)
తాటంక మహిమా - the greatness of the earring (the Sricakra)
Having eaten even ambrosia, which removes the fearful old age (and) death, Vidhi, Satamakha and all other inhabitants of heaven die. (But if) Sambhu, who has swallowed a mouthful of the dreadful poison is not subject to time because of it, (it is) because of the greatness of your earring Oh Mother!
(Siva is freed from death by Sakti
Cf SVL, verse 28 : The devotee is freed from the cycle of birth and death by worship of Siva).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
కిరీటం వైరించం పరిహర పురః కైటభభిదః
కఠోరే కోటీరే స్ఖలసి జహి జంభారి మకుటమ్ ,
ప్రణమ్రేష్వేతేషు ప్రసభముపయాతస్య భవనం
భవస్యాభ్యుత్థానే తవ పరిజనోక్తిర్విజయతే . ౨౯ .
కిరీటం - the crown
వైరించం - of Virinchi (Brahma)
పరిహర - you avoid
పురః - in front
కైటభ భిదః - the destroyer of (the demon) Kaitabha (Vishnu)
కఠోరే కోటీరే - the hard crown
స్ఖలసి - you (will) trip
జహి - avoid
జంభారి మకుటమ్ - the crown of the enemy of Jambha (Indra)
ప్రణమ్రేషు ఏతేషు - when these (gods) are paying obeissance
ప్రసభం - impetuously
ఉపయాతస్య భవనం - who approaches (your) abode
భవస్య - of Bhava (Siva)
అభ్యుత్థానే - when you rise in honour
తవ - your
పరిజనోక్తిః - the words of the retinue
విజయతే - may it triumph
"Avoid the crown of Virinchi in front! You (will) trip on the hard crown of Kaitabhabhida! Avoid the crown of Jambhari!" May (such) words of your retinue triumph, when you impetuously rise in honour of Bhava, who approaches (your) abode, when these (gods) are paying obeissance.
(The celestials pray to Sakti.
Cf SVL, verse 29 : The celestials pray to Siva).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
స్వదేహోద్భూతాభిర్‌ఘృణిభిరణిమాద్యాభిరభితో
నిషేవ్యే నిత్యే త్వామహమితి సదా భావయతి యః ,
కిమాశ్చర్యం తస్య త్రినయన సమృద్ధిం తృణయతో
మహాసంవర్తాగ్నిర్విరచయతి నీరాజన విధిమ్ . ౩౦ .
స్వదేహోద్భూతాభిః - generated from (your) own body
ఘృణిభిః - by the light rays
అణిమాద్యాభిః - Anima (capacity for atomic reduction) and others
(the eight superhuman powers or Siddhis, personified as godesses)
అభితః - surrounded by
నిషేవ్యే - Oh one worthy of adoration! (Sakti)
నిత్యే - Oh eternal one! (Sakti)
త్వాం అహం ఇతి - you as the self (the aphorisitic declaration
అహం బ్రహ్మాస్మి)
సదా - always
భావయతి - meditates
యః - he who
కిం ఆశ్చర్యం - Oh how wonderful!
తస్య - to him
త్రినయన సమృద్ధిం - the wealth of absorption into the three eyed one (Siva)
తృణయతః - as equivalent to (but a piece of) straw
మహా సంవర్తాగ్నిః - the great fire of dissolution
విరచయతి - performs
నీరాజన విధిం - the ceremony of waving lights (as an act of
adoration to the deity)
Oh one worthy of adoration! Oh eternal one! he who constantly meditates on you, who is surrounded by the light rays of Anima and others generated from your own body, as the self, to him (the devotee) who considers the wealth of absorption into Siva as equivalent to (but) a piece of straw, the great fire of dissolution performs the ceremony of waving lights. Oh how wonderful!
(The devotee of Sakti considers himself superior to Siva.
Cf SVL, verse 30 : The devotee of Siva considers himself inferior to the celestial devotees).
నిషణ్ణాం షణ్ణామప్యుపరి కమలానాం తవ కలాం ,
మహాపద్మాటవ్యాం మృదితమలమాయేన మనసా
మహాంతః పశ్యంతో దధతి పరమాహ్లాద లహరీమ్ . ౨౧ .
తటిల్లేఖా తన్వీం - slender as a streak of lightning (Kundalini or coiled up energy or aspect of Sakti within the indiviual, having evolved the twenty five categories within, corresponding to the macrocosm without).
తపన - sun
శశి - moon
వైశ్వానరమయీం - of the nature of fire
నిషణ్ణాం - seated
షణ్ణాం - the six
అపి - and (the three granthis or knots - Brahma, Vishnu and Rudra, seperating the cakras)
ఉపరి - above
కమలానాం - the lotuses (yogic cakras)
తవ కలాం - your aspect (as Sadakhya, from the union of the Kundalini with the Sadasiva tattva and which is the source of the twenty five categories of the universe.
మహా పద్మాటవ్యాం - in the great lotus forest (the Sahasrara)
మృదిత మల మాయేన - free from sin and illusion
మనసా - by a mind
మహాంతః - greatmen
పశ్యంతః - those who perceive
దధతి - pocess
పరం ఆహ్లాద లహరీం - the wave of supreme joy
Great men who perceive by a mind free from sin and illusion, your aspect (as the Sadakhya kala), seated in the great lotus forest (the Sahasrara), above the six lotuses (yogic cakras) and (the granthis or knots), slender as a streak of lightning, of the nature of the sun, moon and fire, possess the wave of supreme joy.
(The mind of the devotee, free from sin and illusion, perceives Siva - Sakti in the great lotus forest.
Cf SVL, Verse 21 : Siva - Sakti reach the pure, lotus like heart of the devotee).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
భవాని త్వం దాసే మయి వితర దృష్టిం సకరుణాం
ఇతి స్తోతుం వాంఛన్ కథయతి భవాని త్వమితి యః ,
తదైవ త్వం తస్మై దిశసి నిజసాయుజ్య పదవీం
ముకుంద బ్రహ్మేంద్ర స్ఫుట మకుట నీరాజితపదామ్ . ౨౨ .
భవాని - Oh Bhavani! (Sakti)
త్వం దాసే మయి - on me your slave
వితర - you bestow
దృష్టిం - look
సకరుణాం - endowed with compassion
ఇతి - thus
స్తోతుం వాంఛన్ - desiring to praise
కథయతి - says
భవాని త్వం ఇతి - may I become you, thus (by treating the word "Bhavani" as a verbal declension, one elevates the meaning to that of the aphorisitic declaration : అహం బ్రహ్మాస్మి).
యః - he
తదా ఏవ - at that moment itself
త్వం - you
తస్మై దిశసి - you grant to him
నిజ సాయుజ్య పదవీం - the state of perpetual absorption of the self into the deity (one of the four states of Mukti or Liberation)
ముకుంద - Mukunda (Hari)
బ్రహ్మ - Brahma
ఇంద్ర - Indra
స్ఫుట మకుట - bright diadems
నీరాజిత పదాం - feet which receive the oblation of lights
"Oh Bhavani! bestow on me your slave, (your) look endowed with compassion". He who desiring to praise you thus, (and) says thus : "May I become you". At that moment itself, you, whose feet receive the oblation of lights from the bright diadems of Mukunda, Brahma, and Indra, grant to him the state of perpetual absorption into the deity.
(The devotee entreats Sakti to bestow compassion.
Cf SVL Verse 22: The devotee entreats Siva to bestow compassion).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
త్వయా హృత్వా వామం వపురపరితృప్తేన మనసా
శరీరార్ధం శంభోరపరమపి శంకే హృతమభూత్ ,
యదేతత్ త్వద్రూపం సకలమరుణాభం త్రినయనం
కుచాభ్యామానమ్రం కుటిల శశి చూడాల మకుటమ్ . ౨౩ .
త్వయా - by you
హృత్వా - having taken over
వామం వపుః - the left half of the body
అపరితృప్తేన మనసా - with a dissatisfied mind
శరీరార్ధం - half of the body
శంభోః - of Sambhu (Siva)
అపరం అపి - the other (half) also
శంకే - I think
హృతం అభూత్ - was taken
యత్ - because
ఏతత్ త్వత్ రూపం - this your form
సకలం అరుణాభం - entirely red
త్రి నయనం - has three eyes
కుచాభ్యాం ఆనమ్రం - curved by the bosom
కుటిల శశి - the crescent moon
చూడాల మకుటమ్ - crown crested
I think having taken over the left half of the body of Sambhu, with a (still) dissatisfied mind, the other (half) of the body was also taken over by you. Because, this form of your's is entirely red, has three eyes, is curved by the bosom (and) has a crown crested by the crescent moon.
(Sakti is dissatisfied by anything less than total identity
with Siva. Cf SVL, Verse 23 : The devotee is dissatisfied by anything less than seeing Siva).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
జగత్సూతే ధాతా హరిరవతి రుద్రః క్షపయతే
తిరస్కుర్వన్ ఏతత్ స్వయమపి వపురీశస్తిరయతి ,
సదా పూర్వః సర్వం తదిదమనుగృహ్ణాతి చ శివ
స్తవాజ్ఞామాలంబ్య క్షణచలితయోః భ్రూలతికయోః . ౨౪ .
జగత్ సూతే - begets the world
ధాతా - Dhata (Brahma)
హరిః అవతి - Hari (Vishnu) protects
రుద్రః క్షపయతే - Rudra destroys
తిరస్కుర్వన్ - withdrawing
ఏతత్ - this (Dhata, Hari and Rudra)
స్వయం అపి వపుః - even his own body
ఈశః - Isa
తిరయతి - obscures (Isa withdraws into Sadasiva. ie universal dissolution)
సదా పూర్వః - preceeded by the word "Sada" (perpetual)
సర్వం తత్ ఇదం - in all this
అనుగృహ్ణాతి - obliges
చ - indeed
శివః - Siva (Sadasiva, who is passive and in eternal union with Sakti)
తవ ఆజ్ఞాం ఆలంబ్య - stayed by your order
క్షణ చలితయోః - exhibiting momentary movement
భ్రూ లతికయోః - of the eyebrows
Dhata begets the world. Hari protects (it). Rudra destroys (it). Isa withdrawing this (Dhata, Hari and Rudra), obscures even his own body (by withdrawing into Sadasiva). Indeed Siva (whose name) is preceded by (the word) Sada, obliges in all this, stayed by your order, exhibited by the momentary movement of (your) eyebrows.
(The cycles of creation are at the behest of Sakti.
Cf SVL, Verse 24 : The devotee wishes to spend the cycles of creation worshipping Siva).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
త్రయాణాం దేవానాం త్రిగుణ జనితానాం తవ శివే
భవేత్ పూజా పూజా తవ చరణయోర్యా విరచితా ,
తథా హి త్వత్పాదోద్వహన మణిపీఠస్య నికటే
స్థితా హ్యేతే శశ్వన్ముకులిత కరోత్తంస మకుటాః . ౨౫ .
త్రయాణాం దేవానాం - of the three gods (Brahma, Vishnu and Rudra)
త్రి గుణ జనితానాం - born of the three properties (Sattva, Rajas and Tamas)
తవ - your
శివే - Oh Sivaa ! (Sakti)
భవేత్ పూజా - becomes homage
పూజా - homage
తవ చరణయోః - to your feet
యా విరచితా - that made
తథా హి - this is appropriate
త్వత్ పాద - your feet
ఉద్వహన - supporting
మణి పీఠస్య - of the gem (studded) pedestal
నికటే - in proximity
స్థితాః - (they) stand
హి ఏతే - indeed these (gods)
శశ్వత్ - eternally
ముకులిత కరః - hands held together in the shape of a bud
ఉత్తంస మకుటాః - cresting (their) crowns
Oh Sivaa ! that homage made to your feet becomes homage to the three gods born of your three properties. This is appropriate (for) indeed these stand in proximity to the gem (studded) pedestal, supporting your feet, with hands held together in the form of a bud, cresting (their) crowns eternally.
(Sakti is worshipped by Brahma and others.
Cf SVL Verse 25 : Siva is worshipped by Brahma and others).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
విరించిః పంచత్వం వ్రజతి హరిరాప్నోతి విరతిం
వినాశం కీనాశో భజతి ధనదో యాతి నిధనమ్ ,
వితంద్రీ మాహేంద్రీ వితతిరపి సంమీలిత దృశా
మహాసంహారేऽస్మిన్ విహరతి సతి త్వత్పతిరసౌ . ౨౬ .
విరించిః - Virinchi (Brahma)
పంచత్వం వ్రజతి - proceeds to death (dissolution into the five elements)
హరిః - Hari (Vishnu)
ఆప్నోతి విరతిం - meets an end
వినాశం - destruction
కీనాశః - Kinaasa (Yama, the lord of death)
భజతి - obtains
ధనదః - Dhanada (Kubera, the lord of wealth)
యాతి నిధనం - proceeds to death
వితంద్రీ - are in deep sleep (of death)
మాహేంద్రీ వితతిః అపి - the group of Mahendras (Indra the lord of gods) also
సంమీలిత దృశా - with eyes closed
మహా సంహారే అస్మిన్ - in this the great universal destruction
విహరతి - he sports
సతి - Oh Sati! (chaste wife) (Sakti)
త్వత్ పతిః అసౌ - this your husband (Sadasiva)
Virinchi proceeds to death. Hari meets an end. Kinaasa obtains destruction. Dhanada proceeds to death. The group of Indras are also in deep sleep (death) with eyes closed. Oh Sati! in this great universal destruction, this (Sadasiva) your husband sports.
(Brahma and others perish at the end of the creative cycle
Cf SVL, verse 26 : The devotee seeks the joy not vouchsafed to Brahma and others).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
జపో జల్పః శిల్పం సకలమపి ముద్రా విరచనా
గతిః ప్రాదక్షిణ్య క్రమణమశనాద్యాహుతి విధిః ,
ప్రణామః సంవేశః సుఖమఖిలమాత్మార్పణ దృశా
సపర్యా పర్యాయస్తవ భవతు యన్మే విలసితమ్ . ౨౭ .
జపః - muttered prayers
జల్పః - speech
శిల్పం - manual tasks
సకలం అపి - and all
ముద్రా విరచనా - the symbolic arrangement of fingers in worship
గతిః - the gait
ప్రాదక్షిణ్య క్రమణం - the steps of circambulation of the deity
అశనాది - food etc.
ఆహుతి విధిః - the method of offering oblations
ప్రణామః - salutation
సంవేశః - sleep
సుఖం అఖిలం - all that is facile
ఆత్మార్పణ దృశా - from the point of view of offering the self
సపర్యా పర్యాయః - synonymous with worship
తవ భవతు - let it be to you
యత్ మే విలసితమ్ - that which is manifested in me
Let speech be muttered prayers, and all manual tasks the symbolic arrangement of fingers in worship, let gait be the steps of circambulation of the deity, let food etc. be the method of offering oblations, let sleep be salutation, let all that is facilely manifested in me be synonymous with worship to you
from the point of view of offering the self (in worship).
(The devotee offers all bodily functions to Sakti.
Cf SVL, verse 27 : The devotee offers his mind to Siva).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
సుధామప్యాస్వాద్య ప్రతిభయ జరా మృత్యు హరిణీం
విపద్యంతే విశ్వే విధి శతమఖాద్యా దివిషదః ,
కరాలం యత్ క్ష్వేలం కబలితవతః కాలకలనా
న శంభోస్తన్మూలం తవ జనని తాటంక మహిమా . ౨౮ .
సుధాం అపి - even ambrosia
ఆస్వాద్య - having eaten
ప్రతిభయ - the fearful
జరా మృత్యు - old age (and) death
హరిణీం - that which removes
విపద్యంతే - they die
విశ్వే - all
విధి - Vidhi (Brahma)
శతమఖః ఆద్యాః - Satamkha (Indra) and others
దివిషదః - inhabitants of heaven
కరాలం - dreadful
యత్ - because
క్ష్వేలం - poison
కబలితవతః - one who has swallowed a mouthful
కాల కలనా - subject to time (does not succumb to death)
న - not
శంభోః - for Sambhu (Siva)
తత్ మూలం - because of it
తవ జనని - your Oh Mother! (Sakti)
తాటంక మహిమా - the greatness of the earring (the Sricakra)
Having eaten even ambrosia, which removes the fearful old age (and) death, Vidhi, Satamakha and all other inhabitants of heaven die. (But if) Sambhu, who has swallowed a mouthful of the dreadful poison is not subject to time because of it, (it is) because of the greatness of your earring Oh Mother!
(Siva is freed from death by Sakti
Cf SVL, verse 28 : The devotee is freed from the cycle of birth and death by worship of Siva).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
కిరీటం వైరించం పరిహర పురః కైటభభిదః
కఠోరే కోటీరే స్ఖలసి జహి జంభారి మకుటమ్ ,
ప్రణమ్రేష్వేతేషు ప్రసభముపయాతస్య భవనం
భవస్యాభ్యుత్థానే తవ పరిజనోక్తిర్విజయతే . ౨౯ .
కిరీటం - the crown
వైరించం - of Virinchi (Brahma)
పరిహర - you avoid
పురః - in front
కైటభ భిదః - the destroyer of (the demon) Kaitabha (Vishnu)
కఠోరే కోటీరే - the hard crown
స్ఖలసి - you (will) trip
జహి - avoid
జంభారి మకుటమ్ - the crown of the enemy of Jambha (Indra)
ప్రణమ్రేషు ఏతేషు - when these (gods) are paying obeissance
ప్రసభం - impetuously
ఉపయాతస్య భవనం - who approaches (your) abode
భవస్య - of Bhava (Siva)
అభ్యుత్థానే - when you rise in honour
తవ - your
పరిజనోక్తిః - the words of the retinue
విజయతే - may it triumph
"Avoid the crown of Virinchi in front! You (will) trip on the hard crown of Kaitabhabhida! Avoid the crown of Jambhari!" May (such) words of your retinue triumph, when you impetuously rise in honour of Bhava, who approaches (your) abode, when these (gods) are paying obeissance.
(The celestials pray to Sakti.
Cf SVL, verse 29 : The celestials pray to Siva).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
స్వదేహోద్భూతాభిర్‌ఘృణిభిరణిమాద్యాభిరభితో
నిషేవ్యే నిత్యే త్వామహమితి సదా భావయతి యః ,
కిమాశ్చర్యం తస్య త్రినయన సమృద్ధిం తృణయతో
మహాసంవర్తాగ్నిర్విరచయతి నీరాజన విధిమ్ . ౩౦ .
స్వదేహోద్భూతాభిః - generated from (your) own body
ఘృణిభిః - by the light rays
అణిమాద్యాభిః - Anima (capacity for atomic reduction) and others
(the eight superhuman powers or Siddhis, personified as godesses)
అభితః - surrounded by
నిషేవ్యే - Oh one worthy of adoration! (Sakti)
నిత్యే - Oh eternal one! (Sakti)
త్వాం అహం ఇతి - you as the self (the aphorisitic declaration
అహం బ్రహ్మాస్మి)
సదా - always
భావయతి - meditates
యః - he who
కిం ఆశ్చర్యం - Oh how wonderful!
తస్య - to him
త్రినయన సమృద్ధిం - the wealth of absorption into the three eyed one (Siva)
తృణయతః - as equivalent to (but a piece of) straw
మహా సంవర్తాగ్నిః - the great fire of dissolution
విరచయతి - performs
నీరాజన విధిం - the ceremony of waving lights (as an act of
adoration to the deity)
Oh one worthy of adoration! Oh eternal one! he who constantly meditates on you, who is surrounded by the light rays of Anima and others generated from your own body, as the self, to him (the devotee) who considers the wealth of absorption into Siva as equivalent to (but) a piece of straw, the great fire of dissolution performs the ceremony of waving lights. Oh how wonderful!
(The devotee of Sakti considers himself superior to Siva.
Cf SVL, verse 30 : The devotee of Siva considers himself inferior to the celestial devotees).
సౌందర్యలహరి ౩౧ - ౪౧ (ఆనందలహరి)
చతుః షష్ట్యా తంత్రైః సకలమతిసంధాయ భువనం
స్థితస్తత్తత్ సిద్ధి ప్రసవ పరతంత్రైః పశుపతిః ,
పునస్త్వన్నిర్బంధాదఖిల పురుషార్థైక ఘటనా
స్వతంత్రం తే తంత్రం క్షితితలమవాతీతరదిదమ్ . ౩౧ .
చతుః షష్ట్యా తంత్రైః - with the sixty four spiritual disciplines (which do not follow the Vedic path and aim at Artha and Kama only)
సకలం - all
అతిసంధాయ - having deceived
భువనం - the world
స్థితః - desisted
తత్ తత్ - that, that (to each individually)
సిద్ధి ప్రసవ - capable of generating a result
పర తంత్రైః - restricted to
పశుపతిః - Pasupati (Siva)
పునః - but
త్వత్ నిర్బంధాత్ - importuned by you
అఖిల పురుషార్థ - all the principal objects of life (Dharma, Artha, Kama and Moksha)
ఏక ఘటనా - brings together as one
స్వతంత్రం - independently
తే తంత్రం - your spiritual discipline (the SriVidya expounded in the Subhagamapancakam, following the Vedic path and aiming at Moksha)
క్షితితలం - the surface of the earth
అవాతీతరత్ - caused to descend
ఇదమ్ - this
Pasupati desisted, having deceived all the world, with the sixty four spiritual disciplines, which are capable of generating a result, restricted to each individually. But, importuned by you, he caused this, your spiritual discipline which independently brings together as one, all the principal objects of human life, to descend to the surface of the earth.
(Pasupati deceived all the world.
Cf SVL, verse 31 : Pasupati rendered the greatest of help to the world).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
శివః శక్తిః కామః క్షితిరథ రవిః శీతకిరణః
స్మరో హంసః శక్రస్తదను చ పరా మార హరయః ,
అమీ హృల్లేఖాభిస్తిసృభిరవసానేషు ఘటితా
భజంతే వర్ణాస్తే తవ జనని నామావయవతామ్ . ౩౨ .
శివః - the word Siva standing for the syllable `ka'
శక్తిః - the word Sakti standing for the syllable `e'
కామః - the word Kama (Cupid) standing for the syllable `i'
క్షితిః - the word Kshiti (Earth) standing for the syllable `la'
అథః - then
రవిః - the word Ravi (Sun) standing for the syllable `ha'
శీతకిరణః - the word Sitakirana (Moon) standing for the syllable `sa'
స్మరః - the word Smara (Cupid) standing for the syllable `ka'
హంసః - the word Hamsa standing for the syllable `ha'
శక్రః - the word Shakra (Indra) standing for the syllable `la'
తత్ అను చ - and following that
పరా - the word Paraa standing for the syllable `sa'
మారః - the word Maara (Cupid) standing for the syllable `ka'
హరయః - the word Hari standing for the syllable `la'
అమీ - these
హృల్లేఖాభిః తిసృభిః - with the three Hrimkaras
అవసాణేషు ఘటితాః - joined at the end
భజంతే - they become
వర్ణాః తే - your syllables
తవ జనని - your Oh Mother! (Sakti)
నామ అవయవతాం - parts of (your) name
Siva, Sakti, Kama, Kshiti (the words standing for the syllables `ka', `e', `i', `la'), then Ravi, Sitakirana, Smara, Hamsa, Sakra (the words standing for the syllables `ha', `sa', `ka', `ha', `la'), and following that Paraa, Maara, Hari (the words standing for the syllables `sa', `ka', `la'). Oh Mother! with the three Hrimkaras joined to the ends of these your syllables, they become parts of your name (the fifteen syllabled mantra with the sixteenth secret syllable `Srim' becomes the SriVidya mantra)
(The SriVidya containing the syllable `Sri' and the most sacred mantra for worship of Sakti.
Cf SVL, verse 32 : Siva's consumption of poison or `Sri', and the time of it's incident the most sacred for worship of Siva).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
స్మరం యోనిం లక్ష్మీం త్రితయమిదమాదౌ తవ మనో
ర్నిధాయైకే నిత్యే నిరవధి మహాభోగ రసికాః ,
భజంతి త్వాం చింతామణి గుణనిబద్ధాక్ష వలయాః
శివాగ్నౌ జుహ్వంతః సురభిఘృత ధారాహుతి శతైః . ౩౩ .
స్మరం - the word Smara (Cupid) standing for the syllable `klim'
యోనిం - the word Yoni standing for the syllable `hrim'
లక్ష్మీం - the word Lakshmi standing for the syllable `Srim'
త్రితయం ఇదం - these three
ఆదౌ - in the beginning
తవ మనోః నిధాయ - having placed in your mantra
ఏకే - a few
నిత్యే - Oh Eternal one! (Sakti)
నిరవధి - endless
మహాభోగ - great sacrifice (food offered to God)
రసికాః - connoiseurs
భజంతి త్వాం - they worship you
చింతామణి - the wish yeilding gem
గుణ నిబద్ధ అక్ష వలయాః - the circles of the rosary tied by thread
శివాగ్నౌ - in the fire of Sivaa (Sakti)
జుహ్వంతః - pouring oblations into the sacrificial fire
సురభి ఘృత - fragrant clarified butter
ధారా - stream
ఆహుతి శతైః - with hundreds of oblations
Having placed these three : Smara, Yoni, Lakshmi (standing for the syllables `klim', `hrim' and `srim') in the beginning of your mantra, Oh Eternal one !, a few conoisseurs of endless great sacrifice worship you with the circles of the rosary with Cintamani gems tied by thread (and) by pouring oblations into the fire of Sivaa, with hundreds of oblations of fragrant streams of clarified butter.
(The devotees of Sakti perform endless sacrifice.
Cf SVL, verse 33 : The devotee of Siva worships only once).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
శరీరం త్వం శంభోః శశి మిహిర వక్షోరుహ యుగం
తవాత్మానం మన్యే భగవతి నవాత్మానమనఘమ్ ,
అతః శేషః శేషీత్యయముభయ సాధారణతయా
స్థితః సంబంధో వాం సమరస పరానందపరయోః . ౩౪ .
శరీరం - the body
త్వం - you (Sakti as Paraa at the time of Creation)
శంభోః - of Sambhu (Siva as Parananda at the time of Creation)
శశి మిహిర - moon, sun
వక్షో రుహ - the bosom
యుగం - endowed with
తవ ఆత్మానం - your body
మన్యే - I consider
భగవతి - Oh Bhagavati! (Oh glorious one!) (Sakti)
నవ ఆత్మానం - one having nine parts (Kala, Kula,Naman, Jnana
Citta, Nada, Bindu, Kalaa and Jiva) (Siva)
అనఘం - sinless
అతః - therefore
శేషః శేషీ - the Accessory - Principal
ఇతి - of the nature of
అయం - this
ఉభయ సాధారణతయా - being common to both
స్థితః - exists
సంబంధః - relationship
వాం - in you (two)
సమరస - who are equipoised
పరానంద - Parananda (transcendent bliss or Siva)
పరయోః - Paraa (conciousness or Sakti)
Oh Bhagavati! you are the body of Sambhu, endowed with the sun - moon for the bosom. (Sakti is Accessory to Siva the Principal at the time of dissolution). I consider the sinless one with nine parts (Siva) as your body. (Siva is Accessory to Sakti the Principal at the time of creation). Therefore, this relationship of the nature of Accessory - Principal exists being common to both, who are Parananda and Paraa equipoised.
Note : This is the view of the Purvakaulas : the relative dominance of Sakti.
(At the time of dissolution Siva is the Principal and Sakti is the Accessory and vice versa at creation.
Cf SVL, verse 34 : Sambhu rejoices at the time of dissolution).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
మనస్త్వం వ్యోమ త్వం మరుదసి మరుత్సారథిరసి
త్వమాపస్త్వం భూమిస్త్వయి పరిణతాయాం న హి పరమ్ ,
త్వమేవ స్వాత్మానం పరిణమయితుం విశ్వ వపుషా
చిదానందాకారం శివయువతి భావేన బిభృషే . ౩౫ .
మనః త్వం - you are the mind (element in the Angya cakra)
వ్యోమ త్వం - you are the space (element in the Vishuddhi cakra)
మరుత్ అసి - you are the air (element in the Anahata cakra)
మరుత్ సారథిః అసి - you are the fire (element in the Svadhishtana cakra)
త్వం ఆపః - you are the water (element in the Manipura cakra)
త్వం భూమిః - you are the earth (element in the Muladhara cakra)
త్వయి పరిణయతాం - when you have trasformed (thus)
న హి పరమ్ - there is nothing else indeed
త్వం ఏవ - you yourself
స్వ ఆత్మానం - own self
పరిణమయితుం - to transform
విశ్వ వపుషా - the universe
చిత్ ఆనంద ఆకారం - the form of conciousness and bliss (Cit Sakti and Ananda Bhairava or the form of Brahman preceeding creation)
శివయువతి - Oh wife of Siva! (Sakti)
భావేన - by intention
బిభృషే - you bear
You are mind, you are space, you are air, you are fire, you are water (and) you are earth. When you have transformed (thus), there is nothing else indeed. You yourself to transform your own self into the universe, bear the form of conciousness - bliss by intention, Oh wife of Siva!
Note : This is the view of the Uttarakaulas : the absolute dominance of Sakti.
(Sakti is the micro and macrocosmic universe.
Cf SVL, verse 35 : Siva is all pervasive, within and without).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
తవాజ్ఞాచక్రస్థం తపన శశి కోటి ద్యుతిధరం
పరం శంభుం వందే పరిమిలిత పార్శ్వం పరచితా ,
యమారాధ్యన్ భక్త్యా రవి శశి శుచీనామవిషయే
నిరాలోకేऽలోకే నివసతి హి భాలోక భువనే . ౩౬ .
తవ - your
ఆజ్ఞాచక్రస్థం - who is present in the Angya cakra (of the devotee or alternatively the four Siva cakras in the internal Sricakra in between the brows)
తపన శశి కోటి - ten million suns and moons
ద్యుతి ధరం - who bears the lustre of
పరం శంభుం - Sambhu called Para (Supreme bliss, Siva)
వందే - I salute
పరిమిలిత పార్శ్వంం - who is touched on both sides
పరచితా - by Paraa Cit (Supreme conciousness, Sakti)
యం ఆరాధ్యన్ - worshipping whom (Para Sambhu)
భక్త్యా - with devotion
రవి శశి శుచీనాం అవిషయే - that is beyond the sun, moon and fire
నిరాలోకే - in the invisible
అలోకే - unlike the (visible) world
నివసతి హి - he indeed lives
భాలోక భువనే - in the luminous plane (the Sahasrara cakra)
I salute the Para Sambhu who is present in your Angya cakra, who bears the lustre of ten million suns and moons, (and) who is touched on both sides by Paraa Cit. He, worshipping whom (Para Sambhu) with devotion, certainly lives in the luminous plane, that is beyond the sun, moon and fire, which is invisible and unlike the (visible) world.
Note : The arrangement of the verses 36 - 41 is according to the order of origin of the five elements, one from the other : mind, space, air, fire, water and earth and corresponds to the respective cakras mentioned in verses 36 - 41.
(The devotee worships Siva and Sakti in the Sricakra within the body.
Cf SVL, verse 36 :The devotee worships Siva within the body).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
విశుద్ధౌ తే శుద్ధస్ఫటిక విశదం వ్యోమ జనకమ్
శివం సేవే దేవీమపి శివసమాన వ్యవసితామ్ ,
యయోః కాంత్యా యాంత్యాః శశికిరణ సారూప్య సరణేః
విధూతాంతర్ధ్వాంతా విలసతి చకోరీవ జగతీ . ౩౭ .
విశుద్ధౌ తే - in your Vishuddhi cakra
శుద్ధ స్ఫటిక - flawless crystal
విశదం - pure
వ్యోమ జనకమ్ - the originator of the space element
శివం సేవే - I worship Siva
దేవీం అపి - along with Devi (Sakti)
శివ సమాన వ్యవసితాం - whose functions are equal to Siva
యయోః కాంత్యాః - whose (Siva and Sakti) lustre
యాంత్యాః - emerging
శశి కిరణ - moon beams
సారూప్య సరణేః - arranged similar to
విధూత - dispelled
అంతః ధ్వాంతా - inner darkness
విలసతి - shines
చకోరీ ఇవ - like the Cakora bird (a mythological bird which subsists on moon beams, and hence rejoices, as per poetic convention)
జగతీ - the worlds (heaven, earth and the nether worlds)
I worship Siva, in your Vishuddhi cakra, who is pure as flawless crystal, who is the originator of the space element, along with Devi, whose functions are equal to Siva; by whose emerging lustre arranged similar to moon beams, the worlds shine like the Cakora bird, with the inner darkness dispelled.
(The devotee worshipping Siva and Sakti, rejoices with his ignorance dispelled.
Cf SVL, verse 37 : The wise devotees of Siva obtain the joy of Siva who is with Uma).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
సమున్మీలత్ సంవిత్కమల మకరందైక రసికం
భజే హంసద్వంద్వం కిమపి మహతాం మానసచరమ్ ,
యదాలాపాదష్టాశ గుణిత విద్యా పరిణతిః
యదాదత్తే దోషాద్ గుణమఖిలమద్భ్యః పయ ఇవ . ౩౮ .
సమున్మీలత్ - fully bloomed
సంవిత్ కమలం - lotus of knowledge
మకరందః ఏక రసికం - which relish only the honey
భజే - I adore
హంస ద్వంద్వం - the pair of swans, Ham (Siva) and Sa (Sakti)
కిం అపి - which are indescribable
మహతాం - of great men
మానస చరం - which move in the Manasa lake of the heart (swans permanently reside in the Manasa lake as per poetic convention)
యత్ ఆలాపాత్ - from whose conversation
అష్టాదశ గుణిత - enumerated as eighteen (Vedas, Vedangas etc)
విద్యాః - systems of knowledge
పరిణతిః - developed
యత్ ఆదత్తే - which accept
దోషాత్ - from sin
గుణం అఖిలం - all virtue
అద్భ్యః పయ ఇవ - like milk from water (as per poetic convention swans can seperate milk from water)
I adore the indescribable pair of swans (Siva and Sakti), which relish only the honey of the fully bloomed lotus of knowledge, which move in the Manasa lake of the hearts of great men, from whose conversation the systems of knowledge enumerated as eighteen developed (and) which accept all virtue from sin, like (seperating) milk from water.
(Siva and Sakti are in the Manasa lake of the heart.
Cf SVL, verse 38 : Siva and Sakti are in the lake of the heart).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
తవ స్వాధిష్ఠానే హుతవహమధిష్ఠాయ నిరతం
తమీడే సంవర్తం జనని మహతీం తాం చ సమయామ్ ,
యదాలోకే లోకాన్ దహతి మహతి క్రోధ కలితే
దయార్ద్రా యా దృష్టిః శిశిరముపచారం రచయతి . ౩౯ .
తవ స్వాధిష్ఠానే - in your Svadhishthana cakra
తవహం - the fire element
అధిష్ఠాయ - having stationed
నిరతం - uninterruptedly
తం ఈడే - I praise
సంవర్తం - fire of dissolution (Siva as Rudra, the lord of dissolution or Sakti conceived as the fire of dissolution)
జనని - Oh Mother! (Sakti)
మహతీం తాం చ సమయాం - and that great Samayaa (Sakti)
యత్ ఆలోకే - the sight of which (the fire)
లోకాన్ దహతి - burns the worlds
మహతి - great
క్రోధ కలితే - impelled by anger (of Rudra)
దయా ఆర్ద్రా - tender with compassion
యా దృష్టిః - that look
శిశిరం ఉపచారం - cooling remedy
రచయతి - effects
Oh Mother! having stationed the fire element in your Svadhishthana cakra, I praise uninterruptedly that fire of dissolution (Siva as Rudra) and that great Samayaa. The sight of which, (the fire) impelled by the great anger (of Rudra) burns the worlds, (while) that look (of your's), tender with compassion effects a cooling remedy.
(Sakti's look effects a cooling remedy.
Cf SVL, verse 39 : Siva causes the sovereign remedy of knowledge - bliss to fructify).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
తటిత్వంతం శక్త్యా తిమిర పరిపంథి స్ఫురణయా
స్ఫురన్నానా రత్నాభరణ పరిణద్ధేంద్రధనుషమ్ ,
తవ శ్యామం మేఘం కమపి మణిపూరైక శరణం
నిషేవే వర్షంతం హరమిహిర తప్తం త్రిభువనమ్ . ౪౦ .
తటిత్వంతం - as lightning
శక్త్యా - with Sakti
తిమిర పరిపంథి - foe of darkness
రణయా - flashing
రన్ - shining
నానా రత్న ఆభరణ - variegated gem studded ornaments
పరిణద్ధ - formed
ఇంద్ర ధనుషం - rainbow
తవ - your
శ్యామం మేఘం - dark cloud
కం అపి - indescribable
మణిపూర - the Manipura cakra
ఏక శరణం - sole resort
నిషేవే - I worship
వర్షంతం - which showers
హర మిహిరః - the fire of dissolution
తప్తం త్రిభువనం - the burnt three worlds (heaven, earth and nether worlds)
I worship that indescribable dark cloud which showers on the three worlds burnt by the fire of dissolution, which has your Manipura cakra as the sole resort, with Sakti as lightning flashing as the foe of darkness, (and) with a rainbow formed by (your) shining variegated gem studded ornaments.
(The rain water of Sakti as the cloud cools the burnt worlds.
Cf SVL, verse 40 : The nectarean water of Siva's tale causes the crop of devotion to fructify).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
తవాధారే మూలే సహ సమయయా లాస్యపరయా
నవాత్మానం మన్యే నవరస మహాతాండవ నటం ,
ఉభాభ్యామేతాభ్యాముదయ విధిముద్దిశ్య దయయా
సనాథాభ్యాం జజ్ఞే జనక జననీమత్ జగదిదమ్ . ౪౧ .
తవ ఆధారే మూలే - in your Muladhara cakra
సహ సమయయా - with Samayaa (Sakti)
లాస్య పరయా - intent on the Lasya dance (dance of women)
నవ ఆత్మానం - one having nine parts (Siva)
మన్యే - I worship
నవ రస - the nine sentiments (of poetics)
మహా తాండవ - the wonderful Tandava dance (dance of men)
నటం - dancing
ఉభాభ్యాం ఏతాభ్యాం - in these two
ఉదయ విధిం ఉద్దిశ్య - having creation as the object
దయయా సనాథాభ్యాం - who are endowed with compassion
జజ్ఞే - acquired
జనక జననీమత్ - a father and mother
జగత్ ఇదమ్ - this world
In your Muladhara cakra, I worship Samayaa (Sakti) intent on the Lasya dance, with Navatman (Siva) dancing the wonderful Tandava dance (with it's) nine sentiments. This world has acquired a father and mother in these two, having creation as the object, (and) who are endowed with compassion.
(Worship of Samayaa, the name of Sakti assigned by the Samayacarins who worship mentally and Navatman, the name of Siva assigned by the Kaulas who worship externally.
Cf SVL, verse 41 : The mind (for internal worship) and the sense and motor organs (for external worship) engage in the worship of Siva).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
ఇతి శ్రీసౌందర్యలహర్యాం ఆనందలహర్యాఖ్యః ప్రథమోభాగః సమాప్తః
Here ends Anandalahari, the first part of Soundaryalahari.
స్థితస్తత్తత్ సిద్ధి ప్రసవ పరతంత్రైః పశుపతిః ,
పునస్త్వన్నిర్బంధాదఖిల పురుషార్థైక ఘటనా
స్వతంత్రం తే తంత్రం క్షితితలమవాతీతరదిదమ్ . ౩౧ .
చతుః షష్ట్యా తంత్రైః - with the sixty four spiritual disciplines (which do not follow the Vedic path and aim at Artha and Kama only)
సకలం - all
అతిసంధాయ - having deceived
భువనం - the world
స్థితః - desisted
తత్ తత్ - that, that (to each individually)
సిద్ధి ప్రసవ - capable of generating a result
పర తంత్రైః - restricted to
పశుపతిః - Pasupati (Siva)
పునః - but
త్వత్ నిర్బంధాత్ - importuned by you
అఖిల పురుషార్థ - all the principal objects of life (Dharma, Artha, Kama and Moksha)
ఏక ఘటనా - brings together as one
స్వతంత్రం - independently
తే తంత్రం - your spiritual discipline (the SriVidya expounded in the Subhagamapancakam, following the Vedic path and aiming at Moksha)
క్షితితలం - the surface of the earth
అవాతీతరత్ - caused to descend
ఇదమ్ - this
Pasupati desisted, having deceived all the world, with the sixty four spiritual disciplines, which are capable of generating a result, restricted to each individually. But, importuned by you, he caused this, your spiritual discipline which independently brings together as one, all the principal objects of human life, to descend to the surface of the earth.
(Pasupati deceived all the world.
Cf SVL, verse 31 : Pasupati rendered the greatest of help to the world).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
శివః శక్తిః కామః క్షితిరథ రవిః శీతకిరణః
స్మరో హంసః శక్రస్తదను చ పరా మార హరయః ,
అమీ హృల్లేఖాభిస్తిసృభిరవసానేషు ఘటితా
భజంతే వర్ణాస్తే తవ జనని నామావయవతామ్ . ౩౨ .
శివః - the word Siva standing for the syllable `ka'
శక్తిః - the word Sakti standing for the syllable `e'
కామః - the word Kama (Cupid) standing for the syllable `i'
క్షితిః - the word Kshiti (Earth) standing for the syllable `la'
అథః - then
రవిః - the word Ravi (Sun) standing for the syllable `ha'
శీతకిరణః - the word Sitakirana (Moon) standing for the syllable `sa'
స్మరః - the word Smara (Cupid) standing for the syllable `ka'
హంసః - the word Hamsa standing for the syllable `ha'
శక్రః - the word Shakra (Indra) standing for the syllable `la'
తత్ అను చ - and following that
పరా - the word Paraa standing for the syllable `sa'
మారః - the word Maara (Cupid) standing for the syllable `ka'
హరయః - the word Hari standing for the syllable `la'
అమీ - these
హృల్లేఖాభిః తిసృభిః - with the three Hrimkaras
అవసాణేషు ఘటితాః - joined at the end
భజంతే - they become
వర్ణాః తే - your syllables
తవ జనని - your Oh Mother! (Sakti)
నామ అవయవతాం - parts of (your) name
Siva, Sakti, Kama, Kshiti (the words standing for the syllables `ka', `e', `i', `la'), then Ravi, Sitakirana, Smara, Hamsa, Sakra (the words standing for the syllables `ha', `sa', `ka', `ha', `la'), and following that Paraa, Maara, Hari (the words standing for the syllables `sa', `ka', `la'). Oh Mother! with the three Hrimkaras joined to the ends of these your syllables, they become parts of your name (the fifteen syllabled mantra with the sixteenth secret syllable `Srim' becomes the SriVidya mantra)
(The SriVidya containing the syllable `Sri' and the most sacred mantra for worship of Sakti.
Cf SVL, verse 32 : Siva's consumption of poison or `Sri', and the time of it's incident the most sacred for worship of Siva).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
స్మరం యోనిం లక్ష్మీం త్రితయమిదమాదౌ తవ మనో
ర్నిధాయైకే నిత్యే నిరవధి మహాభోగ రసికాః ,
భజంతి త్వాం చింతామణి గుణనిబద్ధాక్ష వలయాః
శివాగ్నౌ జుహ్వంతః సురభిఘృత ధారాహుతి శతైః . ౩౩ .
స్మరం - the word Smara (Cupid) standing for the syllable `klim'
యోనిం - the word Yoni standing for the syllable `hrim'
లక్ష్మీం - the word Lakshmi standing for the syllable `Srim'
త్రితయం ఇదం - these three
ఆదౌ - in the beginning
తవ మనోః నిధాయ - having placed in your mantra
ఏకే - a few
నిత్యే - Oh Eternal one! (Sakti)
నిరవధి - endless
మహాభోగ - great sacrifice (food offered to God)
రసికాః - connoiseurs
భజంతి త్వాం - they worship you
చింతామణి - the wish yeilding gem
గుణ నిబద్ధ అక్ష వలయాః - the circles of the rosary tied by thread
శివాగ్నౌ - in the fire of Sivaa (Sakti)
జుహ్వంతః - pouring oblations into the sacrificial fire
సురభి ఘృత - fragrant clarified butter
ధారా - stream
ఆహుతి శతైః - with hundreds of oblations
Having placed these three : Smara, Yoni, Lakshmi (standing for the syllables `klim', `hrim' and `srim') in the beginning of your mantra, Oh Eternal one !, a few conoisseurs of endless great sacrifice worship you with the circles of the rosary with Cintamani gems tied by thread (and) by pouring oblations into the fire of Sivaa, with hundreds of oblations of fragrant streams of clarified butter.
(The devotees of Sakti perform endless sacrifice.
Cf SVL, verse 33 : The devotee of Siva worships only once).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
శరీరం త్వం శంభోః శశి మిహిర వక్షోరుహ యుగం
తవాత్మానం మన్యే భగవతి నవాత్మానమనఘమ్ ,
అతః శేషః శేషీత్యయముభయ సాధారణతయా
స్థితః సంబంధో వాం సమరస పరానందపరయోః . ౩౪ .
శరీరం - the body
త్వం - you (Sakti as Paraa at the time of Creation)
శంభోః - of Sambhu (Siva as Parananda at the time of Creation)
శశి మిహిర - moon, sun
వక్షో రుహ - the bosom
యుగం - endowed with
తవ ఆత్మానం - your body
మన్యే - I consider
భగవతి - Oh Bhagavati! (Oh glorious one!) (Sakti)
నవ ఆత్మానం - one having nine parts (Kala, Kula,Naman, Jnana
Citta, Nada, Bindu, Kalaa and Jiva) (Siva)
అనఘం - sinless
అతః - therefore
శేషః శేషీ - the Accessory - Principal
ఇతి - of the nature of
అయం - this
ఉభయ సాధారణతయా - being common to both
స్థితః - exists
సంబంధః - relationship
వాం - in you (two)
సమరస - who are equipoised
పరానంద - Parananda (transcendent bliss or Siva)
పరయోః - Paraa (conciousness or Sakti)
Oh Bhagavati! you are the body of Sambhu, endowed with the sun - moon for the bosom. (Sakti is Accessory to Siva the Principal at the time of dissolution). I consider the sinless one with nine parts (Siva) as your body. (Siva is Accessory to Sakti the Principal at the time of creation). Therefore, this relationship of the nature of Accessory - Principal exists being common to both, who are Parananda and Paraa equipoised.
Note : This is the view of the Purvakaulas : the relative dominance of Sakti.
(At the time of dissolution Siva is the Principal and Sakti is the Accessory and vice versa at creation.
Cf SVL, verse 34 : Sambhu rejoices at the time of dissolution).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
మనస్త్వం వ్యోమ త్వం మరుదసి మరుత్సారథిరసి
త్వమాపస్త్వం భూమిస్త్వయి పరిణతాయాం న హి పరమ్ ,
త్వమేవ స్వాత్మానం పరిణమయితుం విశ్వ వపుషా
చిదానందాకారం శివయువతి భావేన బిభృషే . ౩౫ .
మనః త్వం - you are the mind (element in the Angya cakra)
వ్యోమ త్వం - you are the space (element in the Vishuddhi cakra)
మరుత్ అసి - you are the air (element in the Anahata cakra)
మరుత్ సారథిః అసి - you are the fire (element in the Svadhishtana cakra)
త్వం ఆపః - you are the water (element in the Manipura cakra)
త్వం భూమిః - you are the earth (element in the Muladhara cakra)
త్వయి పరిణయతాం - when you have trasformed (thus)
న హి పరమ్ - there is nothing else indeed
త్వం ఏవ - you yourself
స్వ ఆత్మానం - own self
పరిణమయితుం - to transform
విశ్వ వపుషా - the universe
చిత్ ఆనంద ఆకారం - the form of conciousness and bliss (Cit Sakti and Ananda Bhairava or the form of Brahman preceeding creation)
శివయువతి - Oh wife of Siva! (Sakti)
భావేన - by intention
బిభృషే - you bear
You are mind, you are space, you are air, you are fire, you are water (and) you are earth. When you have transformed (thus), there is nothing else indeed. You yourself to transform your own self into the universe, bear the form of conciousness - bliss by intention, Oh wife of Siva!
Note : This is the view of the Uttarakaulas : the absolute dominance of Sakti.
(Sakti is the micro and macrocosmic universe.
Cf SVL, verse 35 : Siva is all pervasive, within and without).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
తవాజ్ఞాచక్రస్థం తపన శశి కోటి ద్యుతిధరం
పరం శంభుం వందే పరిమిలిత పార్శ్వం పరచితా ,
యమారాధ్యన్ భక్త్యా రవి శశి శుచీనామవిషయే
నిరాలోకేऽలోకే నివసతి హి భాలోక భువనే . ౩౬ .
తవ - your
ఆజ్ఞాచక్రస్థం - who is present in the Angya cakra (of the devotee or alternatively the four Siva cakras in the internal Sricakra in between the brows)
తపన శశి కోటి - ten million suns and moons
ద్యుతి ధరం - who bears the lustre of
పరం శంభుం - Sambhu called Para (Supreme bliss, Siva)
వందే - I salute
పరిమిలిత పార్శ్వంం - who is touched on both sides
పరచితా - by Paraa Cit (Supreme conciousness, Sakti)
యం ఆరాధ్యన్ - worshipping whom (Para Sambhu)
భక్త్యా - with devotion
రవి శశి శుచీనాం అవిషయే - that is beyond the sun, moon and fire
నిరాలోకే - in the invisible
అలోకే - unlike the (visible) world
నివసతి హి - he indeed lives
భాలోక భువనే - in the luminous plane (the Sahasrara cakra)
I salute the Para Sambhu who is present in your Angya cakra, who bears the lustre of ten million suns and moons, (and) who is touched on both sides by Paraa Cit. He, worshipping whom (Para Sambhu) with devotion, certainly lives in the luminous plane, that is beyond the sun, moon and fire, which is invisible and unlike the (visible) world.
Note : The arrangement of the verses 36 - 41 is according to the order of origin of the five elements, one from the other : mind, space, air, fire, water and earth and corresponds to the respective cakras mentioned in verses 36 - 41.
(The devotee worships Siva and Sakti in the Sricakra within the body.
Cf SVL, verse 36 :The devotee worships Siva within the body).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
విశుద్ధౌ తే శుద్ధస్ఫటిక విశదం వ్యోమ జనకమ్
శివం సేవే దేవీమపి శివసమాన వ్యవసితామ్ ,
యయోః కాంత్యా యాంత్యాః శశికిరణ సారూప్య సరణేః
విధూతాంతర్ధ్వాంతా విలసతి చకోరీవ జగతీ . ౩౭ .
విశుద్ధౌ తే - in your Vishuddhi cakra
శుద్ధ స్ఫటిక - flawless crystal
విశదం - pure
వ్యోమ జనకమ్ - the originator of the space element
శివం సేవే - I worship Siva
దేవీం అపి - along with Devi (Sakti)
శివ సమాన వ్యవసితాం - whose functions are equal to Siva
యయోః కాంత్యాః - whose (Siva and Sakti) lustre
యాంత్యాః - emerging
శశి కిరణ - moon beams
సారూప్య సరణేః - arranged similar to
విధూత - dispelled
అంతః ధ్వాంతా - inner darkness
విలసతి - shines
చకోరీ ఇవ - like the Cakora bird (a mythological bird which subsists on moon beams, and hence rejoices, as per poetic convention)
జగతీ - the worlds (heaven, earth and the nether worlds)
I worship Siva, in your Vishuddhi cakra, who is pure as flawless crystal, who is the originator of the space element, along with Devi, whose functions are equal to Siva; by whose emerging lustre arranged similar to moon beams, the worlds shine like the Cakora bird, with the inner darkness dispelled.
(The devotee worshipping Siva and Sakti, rejoices with his ignorance dispelled.
Cf SVL, verse 37 : The wise devotees of Siva obtain the joy of Siva who is with Uma).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
సమున్మీలత్ సంవిత్కమల మకరందైక రసికం
భజే హంసద్వంద్వం కిమపి మహతాం మానసచరమ్ ,
యదాలాపాదష్టాశ గుణిత విద్యా పరిణతిః
యదాదత్తే దోషాద్ గుణమఖిలమద్భ్యః పయ ఇవ . ౩౮ .
సమున్మీలత్ - fully bloomed
సంవిత్ కమలం - lotus of knowledge
మకరందః ఏక రసికం - which relish only the honey
భజే - I adore
హంస ద్వంద్వం - the pair of swans, Ham (Siva) and Sa (Sakti)
కిం అపి - which are indescribable
మహతాం - of great men
మానస చరం - which move in the Manasa lake of the heart (swans permanently reside in the Manasa lake as per poetic convention)
యత్ ఆలాపాత్ - from whose conversation
అష్టాదశ గుణిత - enumerated as eighteen (Vedas, Vedangas etc)
విద్యాః - systems of knowledge
పరిణతిః - developed
యత్ ఆదత్తే - which accept
దోషాత్ - from sin
గుణం అఖిలం - all virtue
అద్భ్యః పయ ఇవ - like milk from water (as per poetic convention swans can seperate milk from water)
I adore the indescribable pair of swans (Siva and Sakti), which relish only the honey of the fully bloomed lotus of knowledge, which move in the Manasa lake of the hearts of great men, from whose conversation the systems of knowledge enumerated as eighteen developed (and) which accept all virtue from sin, like (seperating) milk from water.
(Siva and Sakti are in the Manasa lake of the heart.
Cf SVL, verse 38 : Siva and Sakti are in the lake of the heart).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
తవ స్వాధిష్ఠానే హుతవహమధిష్ఠాయ నిరతం
తమీడే సంవర్తం జనని మహతీం తాం చ సమయామ్ ,
యదాలోకే లోకాన్ దహతి మహతి క్రోధ కలితే
దయార్ద్రా యా దృష్టిః శిశిరముపచారం రచయతి . ౩౯ .
తవ స్వాధిష్ఠానే - in your Svadhishthana cakra
తవహం - the fire element
అధిష్ఠాయ - having stationed
నిరతం - uninterruptedly
తం ఈడే - I praise
సంవర్తం - fire of dissolution (Siva as Rudra, the lord of dissolution or Sakti conceived as the fire of dissolution)
జనని - Oh Mother! (Sakti)
మహతీం తాం చ సమయాం - and that great Samayaa (Sakti)
యత్ ఆలోకే - the sight of which (the fire)
లోకాన్ దహతి - burns the worlds
మహతి - great
క్రోధ కలితే - impelled by anger (of Rudra)
దయా ఆర్ద్రా - tender with compassion
యా దృష్టిః - that look
శిశిరం ఉపచారం - cooling remedy
రచయతి - effects
Oh Mother! having stationed the fire element in your Svadhishthana cakra, I praise uninterruptedly that fire of dissolution (Siva as Rudra) and that great Samayaa. The sight of which, (the fire) impelled by the great anger (of Rudra) burns the worlds, (while) that look (of your's), tender with compassion effects a cooling remedy.
(Sakti's look effects a cooling remedy.
Cf SVL, verse 39 : Siva causes the sovereign remedy of knowledge - bliss to fructify).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
తటిత్వంతం శక్త్యా తిమిర పరిపంథి స్ఫురణయా
స్ఫురన్నానా రత్నాభరణ పరిణద్ధేంద్రధనుషమ్ ,
తవ శ్యామం మేఘం కమపి మణిపూరైక శరణం
నిషేవే వర్షంతం హరమిహిర తప్తం త్రిభువనమ్ . ౪౦ .
తటిత్వంతం - as lightning
శక్త్యా - with Sakti
తిమిర పరిపంథి - foe of darkness
రణయా - flashing
రన్ - shining
నానా రత్న ఆభరణ - variegated gem studded ornaments
పరిణద్ధ - formed
ఇంద్ర ధనుషం - rainbow
తవ - your
శ్యామం మేఘం - dark cloud
కం అపి - indescribable
మణిపూర - the Manipura cakra
ఏక శరణం - sole resort
నిషేవే - I worship
వర్షంతం - which showers
హర మిహిరః - the fire of dissolution
తప్తం త్రిభువనం - the burnt three worlds (heaven, earth and nether worlds)
I worship that indescribable dark cloud which showers on the three worlds burnt by the fire of dissolution, which has your Manipura cakra as the sole resort, with Sakti as lightning flashing as the foe of darkness, (and) with a rainbow formed by (your) shining variegated gem studded ornaments.
(The rain water of Sakti as the cloud cools the burnt worlds.
Cf SVL, verse 40 : The nectarean water of Siva's tale causes the crop of devotion to fructify).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
తవాధారే మూలే సహ సమయయా లాస్యపరయా
నవాత్మానం మన్యే నవరస మహాతాండవ నటం ,
ఉభాభ్యామేతాభ్యాముదయ విధిముద్దిశ్య దయయా
సనాథాభ్యాం జజ్ఞే జనక జననీమత్ జగదిదమ్ . ౪౧ .
తవ ఆధారే మూలే - in your Muladhara cakra
సహ సమయయా - with Samayaa (Sakti)
లాస్య పరయా - intent on the Lasya dance (dance of women)
నవ ఆత్మానం - one having nine parts (Siva)
మన్యే - I worship
నవ రస - the nine sentiments (of poetics)
మహా తాండవ - the wonderful Tandava dance (dance of men)
నటం - dancing
ఉభాభ్యాం ఏతాభ్యాం - in these two
ఉదయ విధిం ఉద్దిశ్య - having creation as the object
దయయా సనాథాభ్యాం - who are endowed with compassion
జజ్ఞే - acquired
జనక జననీమత్ - a father and mother
జగత్ ఇదమ్ - this world
In your Muladhara cakra, I worship Samayaa (Sakti) intent on the Lasya dance, with Navatman (Siva) dancing the wonderful Tandava dance (with it's) nine sentiments. This world has acquired a father and mother in these two, having creation as the object, (and) who are endowed with compassion.
(Worship of Samayaa, the name of Sakti assigned by the Samayacarins who worship mentally and Navatman, the name of Siva assigned by the Kaulas who worship externally.
Cf SVL, verse 41 : The mind (for internal worship) and the sense and motor organs (for external worship) engage in the worship of Siva).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
ఇతి శ్రీసౌందర్యలహర్యాం ఆనందలహర్యాఖ్యః ప్రథమోభాగః సమాప్తః
Here ends Anandalahari, the first part of Soundaryalahari.
సౌందర్యలహరి ౪౨ - ౫౦
గతైర్మాణిక్యత్వం గగనమణిభిః సాంద్రఘటితం
కిరీటం తే హైమం హిమగిరిసుతే కీర్తయతి యః ,
స నీడేయచ్ఛాయాచ్ఛురణశబలం చంద్ర శకలం
ధనుః శౌనాసీరం కిమితి న నిబధ్నాతి ధిషణామ్ . ౪౨ .
గతైః మాణిక్యత్వం - which have become gems
గగన మణిభిః - with the twelve Adityas (suns)
సాంద్ర ఘటితం - densely combined
కిరీటం తే - your crown
హైమం - golden
హిమ గిరి సుతే - Oh daughter of the snowy mountain! (Sakti)
కీర్తయతి యః - he who narrates
నీడేయచ్ఛాయా - lustre of the celestial orbs
ఛురణ శబలం - enveloped by variegated colour
చంద్ర శకలం - the fragment of the moon (crescent moon)
ధనుః శౌనాసీరం - bow of Indra (rainbow)
కిం ఇతి - is it?
న నిబధ్నాతి - will he not compose?
ధిషణామ్ - in the hymn
Oh daughter of the snowy mountain! he who narrates of your golden crown with the twelve suns which have become gems that are densely combined, will he not compose in the hymn that the fragment of the moon is the rainbow, enveloped as it is by variegated colour from the lustre of the celestial orbs (the suns)?
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
ధునోతు ధ్వాంతం నస్తులితదలితేందీవర వనం
ఘనస్నిగ్ధ శ్లక్ష్ణం చికుర నికురుంబం తవ శివే ,
యదీయం సౌరభ్యం సహజముపలబ్ధుం సుమనసో
వసంత్యస్మిన్ మన్యే వలమథన వాటీ విటపినామ్ . ౪౩ .
ధునోతు - let it remove
ధ్వాంతం నః - our darkness (ignorance)
తులిత - resembles
దలిత ఇందీవర వనం - the full bloomed blue lotus cluster
ఘన స్నిగ్ధ - which is dense, glossy
శ్లక్ష్ణం - soft
చికుర నికురుంబం - mass of hair
తవ శివే - your Oh Sivaa! (Sakti)
యత్ ఇయం - of which (this hair)
సౌరభ్యం - fragrance
సహజం - natural
ఉపలబ్ధుం - to obtain
సుమనసః - the flowers
వసంతి - dwell
అస్మిన్ - in this (it)
మన్యే - I think
వల మథన - the enemy of Vala (Indra)
వాటీ విటపినామ్ - the trees of the garden
Oh Sivaa! let your mass of hair which is dense, glossy (and) soft, which resembles the full bloomed blue lotus cluster remove our darkness. I think, to obtain the natural fragrance of which, the flowers of the trees of the garden of Indra dwell in it.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
తనోతు క్షేమం నస్తవ వదనసౌందర్య లహరీ
పరీవాహస్రోతః సరణిరివ సీమంతసరణిః ,
వహంతీ సిందూరం ప్రబలకబరీ భార తిమిర
ద్విషాం బృందైర్బందీకృతమివ నవీనార్క కిరణమ్ . ౪౪ .
తనోతు - let it grant
క్షేమం నః - our well being
తవ - your
వదన సౌందర్య లహరీ - wave of facial beauty
పరీవాహ స్రోతః - overflowing stream
సరణిః ఇవ - like the path
సీమంత సరణిః - the line of hair parting
వహంతీ - which bears
సిందూరం - vermillion powder (worn by married women as an auspicious symbol)
ప్రబల - the very great
కబరీ భార - mass of hair
తిమిర - darkness
ద్విషాం బృందైః - multitude of foes
బందీ కృతం ఇవ - as if captured by
నవీన - newly (risen)
అర్క కిరణం - ray of the sun
Let (your) line of hair parting, which is like the path of an overflowing stream from the wave of your facial beauty, which bears the vermillion powder, (like) the ray of the newly (risen) sun, (and) which is as if captured by the very great mass of hair, like the multitude of foes (in the form of) darkness, grant our well being.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
అరాలైః స్వభావ్యాదలి కలభ సశ్రీభిరలకైః
పరీతం తే వక్త్రం పరిహసతి పంకేరుహ రుచిమ్ ,
దరస్మేరే యస్మిన్ దశనరుచి కింజల్క రుచిరే
సుగంధౌ మాద్యంతి స్మర దహన చక్షుర్మధులిహః . ౪౫ .
అరాలైః - curly
స్వభావ్యాత్ - naturally
అలి కలభ - young bees
సశ్రీభిః - with the beauty
అలకైః - by hair
పరీతం - surrounded
తే వక్త్రం - your face
పరిహసతి - ridicules
పంకేరుహ రుచిం - the beauty of the lotus
దరస్మేరే - slight smile
యస్మిన్ - in which (your face)
దశన రుచి - the lustrous teeth
కింజల్క రుచిరే - the beautiful lotus filaments
గంధౌ - which is fragrant
మాద్యంతి - they rejoice
స్మర దహన - the scorcher of Cupid (Siva)
చక్షుః - the eyes
మధులిహః - the bees
Your face surrounded by naturally curly hair with the beauty of young bees, ridicules the beauty of the lotus. In which (face), there is a slight smile, the lustrous teeth are the beautiful lotus filaments, which is fragrant, and in which the honey bees of the eyes of Siva rejoice.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
లలాటం లావణ్య ద్యుతి విమలమాభాతి తవ యత్
ద్వితీయం తన్మన్యే మకుటఘటితం చంద్రశకలమ్ ,
విపర్యాస న్యాసాదుభయమపి సంభూయ చ మిథః
సుధాలేపస్యూతిః పరిణమతి రాకా హిమకరః . ౪౬ .
లలాటం - forehead
లావణ్య ద్యుతి - lustrous beauty
విమలం - pure
ఆభాతి - shines
తవ - of your's
యత్ - that
ద్వితీయం - the second
తత్ మన్యే - I think, it
మకుట ఘటితం - enjoined to the crown
చంద్ర శకలం - fragment of moon (crescent moon)
విపర్యాస న్యాసాత్ - on placing in reverse
ఉభయం - the two
అపి - and
సంభూయ చ మిథః - and combined mutually
సుధా లేప స్యూతిః - with the seam plastered by nectar
పరిణమతి - transforms
రాకా హిమకరః - the moon on a full moon night
That forehead of yours which shines with pure lustrous beauty, I think it to be the second fragment of moon, enjoined to (your) crown. And the two on placing in reverse, and combined mutually, with the seam plastered by nectar, transforms into the moon on a full moon night.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
భ్రువౌ భుగ్నే కించిద్ భువన భయ భంగ వ్యసనిని
త్వదీయే నేత్రాభ్యాం మధుకర రుచిభ్యాం ధృతగుణమ్ ,
ధనుర్మన్యే సవ్యేతరకర గృహీతం రతిపతేః
ప్రకోష్ఠే ముష్టౌ చ స్థగయతి నిగూఢాంతరముమే . ౪౭ .
భ్రువౌ - eyebrows
భుగ్నే కించిత్ - slightly curved
భువన భయ భంగ వ్యసనిని - Oh one devoted to defeating fear of the world! (Sakti)
త్వదీయే - your
నేత్రాభ్యాం - with (your) eyes
మధుకర రుచిభ్యాం - beautiful as bees
ధృత గుణం ధనుః - the bow with (bow) string fixed
మన్యే - I think
సవ్యేతరకర గృహీతం - grasped by the left hand
రతి పతేః - of the husband of Rati (Cupid)
ప్రకోష్ఠే ముష్టౌ చ - the elbows and fist
స్థగయతి - conceals
నిగూఢాంతరం - hidden middle
ఉమే - Oh Uma! (Sakti)
Oh Uma! Oh one devoted to destroying fear of the world ! I think your slightly curved eyebrows are (like) the bow of Cupid, with (your eyes), beautiful as bees, the fixed bow string, grasped by the left hand, with the middle hidden by the elbow and the fist which conceals (it).
Note : For a description of the bow of Cupid, see verse 6.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
అహః సూతే సవ్య తవ నయనమర్కాత్మకతయా
త్రియామం వామం తే సృజతి రజనీనాయకతయా ,
తృతీయా తే దృష్టిర్దరదలిత హేమాంబుజ రుచిః
సమాధత్తే సంధ్యాం దివస నిశయోరంతరచరీమ్ . ౪౮ .
అహః - the day
సూతే - begets
సవ్య తవ నయనం - your right eye
అర్కాత్మకతయా - being of the nature of the sun
త్రియామం - night
వామం తే - your left
సృజతి - creates
రజనీ నాయకతయా - being of the nature of the moon
తృతీయా - third
తే దృష్టిః - your eye
దర దలిత - slightly blossomed
హేమాంబుజ - golden lotus
రుచిః - lustre
సమాధత్తే - produces well
సంధ్యాం - twilight
దివస నిశయోః - day and night
అంతర చరీమ్ - abiding in between
Your right eye being of the nature of the sun, begets the day, your left (eye) being of the nature of the moon creates the night. Your third eye with the lustre of a slightly blossomed golden lotus produces well the twilight, abiding inbetween the day and night.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
విశాలా కల్యాణీ స్ఫుటరుచిరయోధ్యా కువలయైః
కృపాధారాధారా కిమపి మధురాభోగవతికా ,
అవంతీ దృష్టిస్తే బహునగర విస్తార విజయా
ధ్రువం తత్తన్నామ వ్యవహరణ యోగ్యా విజయతే . ౪౯ .
విశాలా - wide
కల్యాణీ - auspicious
స్ఫుట రుచిః - full bloomed beauty
అయోధ్యా - unassailable (in beauty)
కువలయైః - by blue water lilies
కృపా ధారా - stream of compassion
ఆధారా - reservoir
కిం అపి మధురా - indescribably sweet
ఆభోగవతికా - long
అవంతీ - protecting
దృష్టిః తే - your eyes
బహు నగర - many cities
విస్తార విజయా - surpassing the expanse
ధ్రువం - certainly
తత్ తత్ నామ - by their respective names (the cities named Visala, Kalyani, Ayodhya, Dhara, Madhura, Bhogavati, Avanti and Vijaya)
వ్యవహరణ యోగ్యా - deserving of usage
విజయతే - victorious
Wide, auspicious, of full bloomed beauty, unassailable by blue water lilies, the reservoir of a stream of compassion, indescribably sweet, long, protecting, surpassing the expanse of many cities and deserving of usage by their respective names (Visala, Kalyani etc.), your eyes are certainly victorious.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
కవీనాం సందర్భ స్తబక మకరందైక రసికం
కటాక్ష వ్యాక్షేప భ్రమరకలభౌ కర్ణయుగలమ్ ,
అముంచంతౌ దృష్ట్వా తవ నవరసాస్వాద తరలౌ
అసూయా సంసర్గాదలిక నయనం కించిదరుణమ్ . ౫౦.
కవీనాం - of poets
సందర్భః - composition
స్తబక - flower cluster
మకరంద - honey (of flowers)
ఏక రసికం - solely relishing
కటాక్ష వ్యాక్షేప - distracted glance
భ్రమర కలభౌ - young bees
కర్ణ యుగలం - pair of ears (listening to the composition)
అముంచంతౌ - not releasing
దృష్ట్వా - having seen
తవ - your
నవ రస - nine (poetic) sentiments (Sringara, Raudra, Vira, Bhayanaka, Hasya, Karuna, Adbhuta, Bibhatsa and Santa)
ఆస్వాద తరలౌ - wanton in the relish
అసూయా - envy
సంసర్గాత్ - by contact with
అలిక నయనం - the eye on the forehead
కించిత్ అరుణమ్ - is a little red
Having seen your distracted glance (resembling) young bees solely relishing the honey of the flower cluster of the composition of poets, wanton in the relish of the nine sentiments (Sringara etc.) not releasing (your) pair of ears, the eye on (your) forehead is a little red by contact with envy.
కిరీటం తే హైమం హిమగిరిసుతే కీర్తయతి యః ,
స నీడేయచ్ఛాయాచ్ఛురణశబలం చంద్ర శకలం
ధనుః శౌనాసీరం కిమితి న నిబధ్నాతి ధిషణామ్ . ౪౨ .
గతైః మాణిక్యత్వం - which have become gems
గగన మణిభిః - with the twelve Adityas (suns)
సాంద్ర ఘటితం - densely combined
కిరీటం తే - your crown
హైమం - golden
హిమ గిరి సుతే - Oh daughter of the snowy mountain! (Sakti)
కీర్తయతి యః - he who narrates
నీడేయచ్ఛాయా - lustre of the celestial orbs
ఛురణ శబలం - enveloped by variegated colour
చంద్ర శకలం - the fragment of the moon (crescent moon)
ధనుః శౌనాసీరం - bow of Indra (rainbow)
కిం ఇతి - is it?
న నిబధ్నాతి - will he not compose?
ధిషణామ్ - in the hymn
Oh daughter of the snowy mountain! he who narrates of your golden crown with the twelve suns which have become gems that are densely combined, will he not compose in the hymn that the fragment of the moon is the rainbow, enveloped as it is by variegated colour from the lustre of the celestial orbs (the suns)?
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
ధునోతు ధ్వాంతం నస్తులితదలితేందీవర వనం
ఘనస్నిగ్ధ శ్లక్ష్ణం చికుర నికురుంబం తవ శివే ,
యదీయం సౌరభ్యం సహజముపలబ్ధుం సుమనసో
వసంత్యస్మిన్ మన్యే వలమథన వాటీ విటపినామ్ . ౪౩ .
ధునోతు - let it remove
ధ్వాంతం నః - our darkness (ignorance)
తులిత - resembles
దలిత ఇందీవర వనం - the full bloomed blue lotus cluster
ఘన స్నిగ్ధ - which is dense, glossy
శ్లక్ష్ణం - soft
చికుర నికురుంబం - mass of hair
తవ శివే - your Oh Sivaa! (Sakti)
యత్ ఇయం - of which (this hair)
సౌరభ్యం - fragrance
సహజం - natural
ఉపలబ్ధుం - to obtain
సుమనసః - the flowers
వసంతి - dwell
అస్మిన్ - in this (it)
మన్యే - I think
వల మథన - the enemy of Vala (Indra)
వాటీ విటపినామ్ - the trees of the garden
Oh Sivaa! let your mass of hair which is dense, glossy (and) soft, which resembles the full bloomed blue lotus cluster remove our darkness. I think, to obtain the natural fragrance of which, the flowers of the trees of the garden of Indra dwell in it.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
తనోతు క్షేమం నస్తవ వదనసౌందర్య లహరీ
పరీవాహస్రోతః సరణిరివ సీమంతసరణిః ,
వహంతీ సిందూరం ప్రబలకబరీ భార తిమిర
ద్విషాం బృందైర్బందీకృతమివ నవీనార్క కిరణమ్ . ౪౪ .
తనోతు - let it grant
క్షేమం నః - our well being
తవ - your
వదన సౌందర్య లహరీ - wave of facial beauty
పరీవాహ స్రోతః - overflowing stream
సరణిః ఇవ - like the path
సీమంత సరణిః - the line of hair parting
వహంతీ - which bears
సిందూరం - vermillion powder (worn by married women as an auspicious symbol)
ప్రబల - the very great
కబరీ భార - mass of hair
తిమిర - darkness
ద్విషాం బృందైః - multitude of foes
బందీ కృతం ఇవ - as if captured by
నవీన - newly (risen)
అర్క కిరణం - ray of the sun
Let (your) line of hair parting, which is like the path of an overflowing stream from the wave of your facial beauty, which bears the vermillion powder, (like) the ray of the newly (risen) sun, (and) which is as if captured by the very great mass of hair, like the multitude of foes (in the form of) darkness, grant our well being.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
అరాలైః స్వభావ్యాదలి కలభ సశ్రీభిరలకైః
పరీతం తే వక్త్రం పరిహసతి పంకేరుహ రుచిమ్ ,
దరస్మేరే యస్మిన్ దశనరుచి కింజల్క రుచిరే
సుగంధౌ మాద్యంతి స్మర దహన చక్షుర్మధులిహః . ౪౫ .
అరాలైః - curly
స్వభావ్యాత్ - naturally
అలి కలభ - young bees
సశ్రీభిః - with the beauty
అలకైః - by hair
పరీతం - surrounded
తే వక్త్రం - your face
పరిహసతి - ridicules
పంకేరుహ రుచిం - the beauty of the lotus
దరస్మేరే - slight smile
యస్మిన్ - in which (your face)
దశన రుచి - the lustrous teeth
కింజల్క రుచిరే - the beautiful lotus filaments
గంధౌ - which is fragrant
మాద్యంతి - they rejoice
స్మర దహన - the scorcher of Cupid (Siva)
చక్షుః - the eyes
మధులిహః - the bees
Your face surrounded by naturally curly hair with the beauty of young bees, ridicules the beauty of the lotus. In which (face), there is a slight smile, the lustrous teeth are the beautiful lotus filaments, which is fragrant, and in which the honey bees of the eyes of Siva rejoice.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
లలాటం లావణ్య ద్యుతి విమలమాభాతి తవ యత్
ద్వితీయం తన్మన్యే మకుటఘటితం చంద్రశకలమ్ ,
విపర్యాస న్యాసాదుభయమపి సంభూయ చ మిథః
సుధాలేపస్యూతిః పరిణమతి రాకా హిమకరః . ౪౬ .
లలాటం - forehead
లావణ్య ద్యుతి - lustrous beauty
విమలం - pure
ఆభాతి - shines
తవ - of your's
యత్ - that
ద్వితీయం - the second
తత్ మన్యే - I think, it
మకుట ఘటితం - enjoined to the crown
చంద్ర శకలం - fragment of moon (crescent moon)
విపర్యాస న్యాసాత్ - on placing in reverse
ఉభయం - the two
అపి - and
సంభూయ చ మిథః - and combined mutually
సుధా లేప స్యూతిః - with the seam plastered by nectar
పరిణమతి - transforms
రాకా హిమకరః - the moon on a full moon night
That forehead of yours which shines with pure lustrous beauty, I think it to be the second fragment of moon, enjoined to (your) crown. And the two on placing in reverse, and combined mutually, with the seam plastered by nectar, transforms into the moon on a full moon night.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
భ్రువౌ భుగ్నే కించిద్ భువన భయ భంగ వ్యసనిని
త్వదీయే నేత్రాభ్యాం మధుకర రుచిభ్యాం ధృతగుణమ్ ,
ధనుర్మన్యే సవ్యేతరకర గృహీతం రతిపతేః
ప్రకోష్ఠే ముష్టౌ చ స్థగయతి నిగూఢాంతరముమే . ౪౭ .
భ్రువౌ - eyebrows
భుగ్నే కించిత్ - slightly curved
భువన భయ భంగ వ్యసనిని - Oh one devoted to defeating fear of the world! (Sakti)
త్వదీయే - your
నేత్రాభ్యాం - with (your) eyes
మధుకర రుచిభ్యాం - beautiful as bees
ధృత గుణం ధనుః - the bow with (bow) string fixed
మన్యే - I think
సవ్యేతరకర గృహీతం - grasped by the left hand
రతి పతేః - of the husband of Rati (Cupid)
ప్రకోష్ఠే ముష్టౌ చ - the elbows and fist
స్థగయతి - conceals
నిగూఢాంతరం - hidden middle
ఉమే - Oh Uma! (Sakti)
Oh Uma! Oh one devoted to destroying fear of the world ! I think your slightly curved eyebrows are (like) the bow of Cupid, with (your eyes), beautiful as bees, the fixed bow string, grasped by the left hand, with the middle hidden by the elbow and the fist which conceals (it).
Note : For a description of the bow of Cupid, see verse 6.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
అహః సూతే సవ్య తవ నయనమర్కాత్మకతయా
త్రియామం వామం తే సృజతి రజనీనాయకతయా ,
తృతీయా తే దృష్టిర్దరదలిత హేమాంబుజ రుచిః
సమాధత్తే సంధ్యాం దివస నిశయోరంతరచరీమ్ . ౪౮ .
అహః - the day
సూతే - begets
సవ్య తవ నయనం - your right eye
అర్కాత్మకతయా - being of the nature of the sun
త్రియామం - night
వామం తే - your left
సృజతి - creates
రజనీ నాయకతయా - being of the nature of the moon
తృతీయా - third
తే దృష్టిః - your eye
దర దలిత - slightly blossomed
హేమాంబుజ - golden lotus
రుచిః - lustre
సమాధత్తే - produces well
సంధ్యాం - twilight
దివస నిశయోః - day and night
అంతర చరీమ్ - abiding in between
Your right eye being of the nature of the sun, begets the day, your left (eye) being of the nature of the moon creates the night. Your third eye with the lustre of a slightly blossomed golden lotus produces well the twilight, abiding inbetween the day and night.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
విశాలా కల్యాణీ స్ఫుటరుచిరయోధ్యా కువలయైః
కృపాధారాధారా కిమపి మధురాభోగవతికా ,
అవంతీ దృష్టిస్తే బహునగర విస్తార విజయా
ధ్రువం తత్తన్నామ వ్యవహరణ యోగ్యా విజయతే . ౪౯ .
విశాలా - wide
కల్యాణీ - auspicious
స్ఫుట రుచిః - full bloomed beauty
అయోధ్యా - unassailable (in beauty)
కువలయైః - by blue water lilies
కృపా ధారా - stream of compassion
ఆధారా - reservoir
కిం అపి మధురా - indescribably sweet
ఆభోగవతికా - long
అవంతీ - protecting
దృష్టిః తే - your eyes
బహు నగర - many cities
విస్తార విజయా - surpassing the expanse
ధ్రువం - certainly
తత్ తత్ నామ - by their respective names (the cities named Visala, Kalyani, Ayodhya, Dhara, Madhura, Bhogavati, Avanti and Vijaya)
వ్యవహరణ యోగ్యా - deserving of usage
విజయతే - victorious
Wide, auspicious, of full bloomed beauty, unassailable by blue water lilies, the reservoir of a stream of compassion, indescribably sweet, long, protecting, surpassing the expanse of many cities and deserving of usage by their respective names (Visala, Kalyani etc.), your eyes are certainly victorious.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
కవీనాం సందర్భ స్తబక మకరందైక రసికం
కటాక్ష వ్యాక్షేప భ్రమరకలభౌ కర్ణయుగలమ్ ,
అముంచంతౌ దృష్ట్వా తవ నవరసాస్వాద తరలౌ
అసూయా సంసర్గాదలిక నయనం కించిదరుణమ్ . ౫౦.
కవీనాం - of poets
సందర్భః - composition
స్తబక - flower cluster
మకరంద - honey (of flowers)
ఏక రసికం - solely relishing
కటాక్ష వ్యాక్షేప - distracted glance
భ్రమర కలభౌ - young bees
కర్ణ యుగలం - pair of ears (listening to the composition)
అముంచంతౌ - not releasing
దృష్ట్వా - having seen
తవ - your
నవ రస - nine (poetic) sentiments (Sringara, Raudra, Vira, Bhayanaka, Hasya, Karuna, Adbhuta, Bibhatsa and Santa)
ఆస్వాద తరలౌ - wanton in the relish
అసూయా - envy
సంసర్గాత్ - by contact with
అలిక నయనం - the eye on the forehead
కించిత్ అరుణమ్ - is a little red
Having seen your distracted glance (resembling) young bees solely relishing the honey of the flower cluster of the composition of poets, wanton in the relish of the nine sentiments (Sringara etc.) not releasing (your) pair of ears, the eye on (your) forehead is a little red by contact with envy.
సౌందర్యలహరి ౫౧ - ౬౦
శివే శృంగారార్ద్రా తదితరజనే కృత్స్నపరా
సరోషా గంగాయాం గిరిశచరితే విస్మయవతీ ,
హరాహిభ్యో భీతా సరసిరుహ సౌభాగ్య జననీ
సఖీషు స్మేరా తే మయి జనని దృష్టిః సకరుణా . ౫౧ .
శివే - upon Siva
శృంగార ఆర్ద్రా - melts with love (Sringara)
తత్ ఇతర జనే - upon other men
కృత్స్నపరా - exceedingly contemptuos (Bibhatsa)
సరోషా - with anger (Raudra)
గంగాయాం - upon Ganga
గిరిశ చరితే - at the story of Girisa (Siva)
విస్మయవతీ - astonished (Adbhuta)
హర అహిభ్యో - upon the serpents of Hara (Siva)
భీతా - frightened (Bhayanaka)
సరసిరుహ - lotuses
సౌభాగ్య జననీ - producer of beauty (redness), (Vira)
సఖీషు - upon friends
స్మేరా - smiling
తే - your
మయి జనని - on me Oh Mother!
దృష్టిః - eye
సకరుణా - with compassion (Karuna)
Oh Mother! your eye melts with love (looking) upon Siva, is exceedingly contemptuos (while looking) on other men, is with anger (when looking) upon Ganga, is astonished at the story of Girisa, is frightened (when looking) upon the serpents of Hara, (it) is the producer of beauty in lotuses, smiling (when) looking upon friends and is with compassion (when looking) upon me.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
గతే కర్ణాభ్యర్ణం గరుత ఇవ పక్ష్మాణి దధతీ
పురాం భేత్తుశ్చిత్తప్రశమ రస విద్రావణ ఫలే ,
ఇమే నేత్రే గోత్రాధరపతి కులోత్తంస కలికే
తవాకర్ణాకృష్ట స్మరశర విలాసం కలయతః . ౫౨ .
గతే - which have approached
కర్ణ అభ్యర్ణం - the proximity of the ear
గరుత ఇవ - like feathers
పక్ష్మాణి - eyelashes
దధతీ - which bear
పురాం భేత్తుః - the destroyer of the bodies (physical, causal and astral), (Siva)
చిత్త - the mind
ప్రశమ రస - the sentiment of quietism
విద్రావణ - the defeat
ఫలే - which have as the object
ఇమే నేత్రే - these two eyes
గోత్రాధరపతి - the lord of the mountains (Himavan)
కుల ఉత్తంస కలికే - Oh bud on the family crest! (Sakti)
తవ ఆకర్ణ ఆకృష్ట - drawn upto your ear
స్మర శర - the arrow of Cupid
విలాసం కలయతః - they pocess the grace
Oh bud on the family crest of Himavan! these eyes of yours, which have approached the proximity of the ear, which bear eyelashes like feathers, which have the defeat of the sentiment of quietism of the mind of Siva as the object, drawn upto the ear, they pocess the grace of the arrow of Cupid.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
విభక్త త్రైవర్ణ్యం వ్యతికరిత లీలాంజనతయా
విభాతి త్వన్నేత్ర త్రితయమిదమీశాన దయితే ,
పునః స్రష్టుం దేవాన్ ద్రుహిణహరిరుద్రానుపరతాన్
రజః సత్వం బిభ్రత్ తమ ఇతి గుణానాం త్రయమివ . ౫౩ .
విభక్త - seperate
త్రైవర్ణ్యం - three colours (red, white and blue)
వ్యతికరిత - in combination
లీలాంజనతయా - with beautifying collyrium
విభాతి - shines
త్వత్ నేత్ర త్రితయం - your three eyes
ఇదం - this (these eyes)
ఈశాన దయితే - Oh beloved of Isana (Siva)
పునః స్రష్టుం - to recreate
దేవాన్ - the gods
ద్రుహీణ హరి రుద్రాన్ - Druhina (Brahma), Hari (Vishnu) and Rudra (arising from rajas, satva and tamas respectively)
ఉపరతాన్ - who have ceased to exist (in universal dissolution)
రజః - the property of rajas (red as per poetic convention)
సత్వం - the property of satvam (white as per poetic convention)
బిభ్రత్ - bearing
తమ - the property of tamas (blue as per poetic convention)
ఇతి గుణానాం - the properties which are
త్రయం ఇవ - the three, as if
Oh beloved of Isana ! these your three eyes shine with the three seperate colours (red, white and blue) in combination with beautifying collyrium, as if bearing the three properties which are : rajas, satva and tamas, to recreate the gods Druhina, Hari and Rudra, who have ceased to exist.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
పవిత్రీకర్తుం నః పశుపతి పరాధీన హృదయే
దయా మిత్రైర్నేత్రైరరుణ ధవల శ్యామ రుచిభిః ,
నదః శోణో గంగా తపనతనయేతి ధ్రువమముమ్
త్రయాణాం తీర్థానాముపనయసి సంభేదమనఘమ్ . ౫౪ .
పవిత్రీ కర్తుం - in order to purify
నః - us
పశుపతి పరాధీన హృదయే - Oh one with a heart subservient to Pasupati (Siva)!
దయా మిత్రైః నేత్రైః - with eyes allied to compassion
అరుణ - red
ధవల - white
శ్యామ రుచిభిః - (and) dark blue colours
నదః శోణో - the river Sona (red in colour)
గంగా - the river Ganga (white in colour)
తపన తనయా ఇతి - the river Kalindi or Yamuna (dark in colour), which are
ధ్రువం - it is certain
అముం - this
త్రయాణాం తీర్థానాం - the three holy rivers
ఉపనయసి - you bring near
సంభేదం అనఘమ్ - pure confluence
Oh one with a heart subservient to Pasupati! with eyes allied to compassion, (and) with red, white and dark blue colours, it is certain that you bring near (us) this pure confluence of the three holy rivers which are : the river Sona, the Ganga and the Yamuna in order to purify us.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
నిమేషోన్మేషాభ్యాం ప్రలయముదయం యాతి జగతీ
తవేత్యాహుః సంతో ధరణిధర రాజన్యతనయే ,
త్వదున్మేషాజ్జాతం జగదిదమశేషం ప్రలయతః
పరిత్రాతుం శంకే పరిహృత నిమేషాస్తవ దృశః . ౫౫ .
నిమేష - closing of the eye lids
ఉన్మేషాభ్యాం - opening of the eye lids
ప్రలయం ఉదయం - annihilation (and) creation
యాతి జగతీ - the world proceeds to
తవ - your
ఇతి ఆహుః సంతః - thus say good men
ధరణిధర రాజన్య తనయే - Oh daughter of the royal mountain! (Sakti)
త్వత్ ఉన్మేషాత్ జాతం - born of the opening of your eye lids
జగత్ ఇదం - this world
అశేషం - entire
ప్రలయతః - from annihilation
పరిత్రాతుం - to protect
శంకే - I think
పరిహృత - abandoned
నిమేషాః - closing the eye lids
తవ దృశః - your eye
Oh daughter of the royal mountain! good men say thus: "the world proceeds to annihilation (and) creation on the closing and opening of your eye lids". I suspect that your eye has abandoned closing the eye lids to protect this entire world born of the opening of your eye lids, from annihilation.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
తవాపర్ణే కర్ణే జపనయన పైశున్య చకితా
నిలీయంతే తోయే నియతమనిమేషాః శఫరికాః ,
ఇయం చ శ్రీర్బద్ధచ్ఛద పుటకవాటం కువలయం
జహాతి ప్రత్యూషే నిశి చ విఘటయ్య ప్రవిశతి . ౫౬ .
తవ - your
అపర్ణే - Oh Aparna! (Sakti)
కర్ణే - in the ear
జప నయన - whispering eyes
పైశున్య చకితాః -afraid of slander
నిలీయంతే - they hide
తోయే - in the water
నియతం - it is certain
అనిమేషాః - with unblinking (eyes)
శఫరికాః - glittering female fish
ఇయం చ శ్రీః - and this, the goddess of beauty
బద్ధ ఛదః - closed petal
పుటకవాటం - fastened like a door
కువలయం - blue water lily
జహాతి - abandons
ప్రత్యూషే - at dawn
నిశి చ - and at night
విఘటయ్య - having opened
ప్రవిశతి - enters
Oh Aparna! it is certain that the glittering female fish hide in the water with unblinking (eyes) afraid of slander by your eyes whispering in (your) ear. And this, the goddess of beauty abandons the blue water lily with closed petal(s) fastened like a door at dawn, and enters having opened (it) at night (so as to reside in Sakti's eyes during the day and in the lily at night).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
దృశా ద్రాఘీయస్యా దరదలిత నీలోత్పల రుచా
దవీయాంసం దీనం స్నపయ కృపయా మామపి శివే ,
అనేనాయం ధన్యో భవతి న చ తే హానిరియతా
వనే వా హర్మ్యే వా సమకర నిపాతో హిమకరః . ౫౭ .
దృశా - by (your) look
ద్రాఘీయస్యా - which is farsighted
దర దలిత - slightly blossomed
నీలోత్పల రుచా - with the beauty of the blue lotus
దవీయాంసం - the far removed one
దీనం - the poor one
స్నపయ - you bathe (me)
కృపయా - compassion
మాం అపి - me also
శివే - Oh Sivaa! (Sakti)
అనేన అయం - by this, this one (the devotee)
ధన్యః భవతి - becomes blessed
న చ - and no
తే - to you
హానిః ఇయతా - loss by this
వనే వా హర్మ్యే వా - on the forest as well as the palace
సమకర నిపాతః - falls equally
హిమకరః - the moon
Oh Sivaa! bathe me also the far removed, poor one with compassion by (your) look which is far sighted and is with the beauty of a slightly blossomed blue lotus. By this (look), this one (the devotee) becomes blessed, and there is no loss by this to you. The moon falls (shines) equally on the forest as well as the palace.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
అరాలం తే పాలీయుగలమగరాజన్య తనయే
న కేషామాధత్తే కుసుమశర కోదండకుతుకమ్ ,
తిరశ్చీనో యత్ర శ్రవణపథముల్లంఘ్య విలసన్
అపాంగ వ్యాసంగో దిశతి శరసంధాన ధిషణామ్ . ౫౮ .
అరాలం - curved
తే పాలీయుగలం - the margins of your pair of ears
అగ రాజన్య తనయే - Oh daughter of the royal mountain ! (Sakti)
న కేషాం ఆధత్తే - in whom will it not create
కుసుమ శర - one with the flower arrow (Cupid)
కోదండ - the bow
కుతుకం - the vehement (belief)
తిరశ్చీనః - oblique
యత్ర - wherein
శ్రవణపథం - the reach of the ear
ఉల్లంఘ్య - having passed through
విలసన్ - glittering
అపాంగ - the corner of the eye
వ్యాసంగః - the attention
దిశతి - produces
శర సంధాన - fixed arrow
ధిషణాం - the understanding
Oh daughter of the royal mountain! the curved margins of your pair of ears, in whom will it not create the vehement (belief of being) the bow of Cupid? Wherein the attention of the corner of the eye, having passed through the reach of the ear, glittering, produces the understanding of (being) an arrow fixed (to the bow string).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
స్ఫురద్గండాభోగ ప్రతిఫలిత తాటంకయుగలం
చతుశ్చక్రం మన్యే తవ ముఖమిదం మన్మథ రథమ్ ,
యమారూహ్య ద్రుహ్యత్యవనిరథమర్కేందు చరణం
మహావీరో మారః ప్రమథపతయే సజ్జితవతే . ౫౯ .
స్ఫురత్ - shining
గండాభోగ - cheeks
ప్రతిఫలిత - reflectd
తాటంక యుగలం - pair of ear rings
చతుశ్చక్రం - four wheeled
మన్యే - I think
తవ ముఖం ఇదం - this your face
మన్మథ రథం - the chariot of Cupid
యమ్ ఆరుహ్య - having mounted which
ద్రుహ్యతి - seeks to assail
అవని రథం - the earth as a chariot
అర్క ఇందు చరణం - with the sun and moon for wheels
మహావీరః మారః - the great warrior Mara (Cupid)
ప్రమథపతయే - the lord of the Pramathas (attendents of Siva),
సజ్జితవతే - armed with
I think this face of yours with the pair of ear rings reflected on the shining cheeks is the four wheeled chariot of Cupid. Having mounted which, the great warrior Cupid, seeks to assail Siva armed with the earth as a chariot with the sun and moon for wheels.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
సరస్వత్యాః సూక్తిరమృతలహరీ కౌశలహరీః
పిబంత్యాః శర్వాణి శ్రవణ చులుకాభ్యామవిరలమ్ ,
చమత్కార శ్లాఘాచలిత శిరసః కుండల గణో
ఝణత్కారైస్తారైః ప్రతివచనమాచష్ట ఇవ తే . ౬౦ .
సరస్వత్యాః - of Saraswati
సూక్తిః - excellent speech
అమృత లహరీ - the wave of nectar
కౌశలహరీః - capable of depriving the felicity
పిబంత్యాః - while drinking
శర్వాణి - Oh Sarvani! (Sakti)
శ్రవణ చులుకాభ్యాం - by the cups of the ears
అవిరలం - continuously
చమత్కార - poetical charm
శ్లాఘా - in praise
చలిత శిరసః - nodding the head
కుండల గణః - collection of ear rings
ఝణత్కారైః తారైః - by loud jingling
ప్రతివచనం - reply
ఆచష్ట ఇవ - as if endeavouring
తే - your
Oh Sarvani!, while continuously drinking by the cups of the ears your excellent speech, capable of depriving the felicity of the wave of nectar (and) nodding the head in praise of (it's) poetical charm, the collection of ear rings of Saraswati are as if endeavouring to reply by (their) loud jingling.
సౌందర్యలహరి ౬౧ - ౭౦
అసౌ నాసావంశస్తుహిన గిరి వంశ ధ్వజపటి
త్వదీయో నేదీయః ఫలతు ఫలమస్మాకముచితమ్ ,
వహత్యంతర్ముక్తాః శిశిరకర నిశ్వాస గలితం
సమృద్ధ్యా యత్తాసాం బహిరపి చ ముక్తామణిధరః . ౬౧ .
అసౌ - this
నాసావంశః - the bamboo like bridge of the nose
తుహిన గిరి - the snowy mountain (Himavan)
వంశ ధ్వజ పటి - the banner of the race! (Sakti)
త్వదీయః - your
నేదీయః - which is imminent
ఫలతు ఫలం - let the reward fructify
అస్మాకం - for us
ఉచితం - appropriate
వహతి - bears
అంతః ముక్తాః - the pearls within (Bamboo bears pearls within by poetic convention)
శిశిరకర నిశ్వాసః - the cool exhalation (out of the left nostril controlled by the moon, and hence cool)
గలితం - flowing
సమృద్ధ్యా యత్ - from the profusion of which
తాసాం బహిః అపి చ - and on the outside also
ముక్తా మణి ధరః - bears the pearl (nose ornament)
Oh banner of the race of the snowy mountain! let this bamboo like bridge of your nose, fructify for us the reward which is imminent and appropriate. It (the nose) bears pearls within, and flowing from the profusion of which, by the cool exhalation (through the nostril), it bears the pearl (nose ornament) on the outside also.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
ప్రకృత్యాऽऽరక్తాయాస్తవ సుదతి దంతచ్ఛదరుచేః
ప్రవక్ష్యే సాదృశ్యం జనయతు ఫలం విద్రుమలతా ,
న బింబం తద్బింబ ప్రతిఫలన రాగాదరుణితం
తులామధ్యారోఢుం కథమివ విలజ్జేత కలయా . ౬౨ .
ప్రకృత్యా - naturally
ఆరక్తాయాః - which is red
తవ - your
సుదతి - Oh one with beautiful teeth! (Sakti)
దంత ఛద రుచేః - to the beauty of the lips
ప్రవక్ష్యే - I speak
సాదృశ్యం - of that which is similar
జనయతు ఫలం - let it bear fruit
విద్రుమ లతా - the coral creeper
న - not
బింబం - the Bimba fruit (which is red is commonly used by poets for comparing with a woman's lips)
తత్ బింబ - that image (the red lips)
ప్రతి ఫలన రాగాత్ - out of desire to reflect
అరుణితం - is red
తులాం - the balance
అధ్యారోఢుం - to ascend
కథం ఇవ - how will it (not be)
విలజ్జేత - bashful
కలయా - by a little bit
Oh one with beautiful teeth! I speak of that which is similar to the beauty of your lips, which is naturally red. Let the coral creeper bear fruit! The Bimba fruit out of desire to reflect that image (the red lips) is red. (Hence) how will it not be bashful to ascend the balance (for being weighed against the red lips) by even a little bit?
Note: The Bimba fruit compared to red lips by poets is inadequate in this case. Hence an imaginary fruit, namely the coral fruit is suggested as a possible standard of comparison.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
స్మితజ్యోత్స్నా జాలం తవ వదన చంద్రస్య పిబతాం
చకోరాణామాసీదతి రసతయా చంచు జడిమా ,
అతస్తే శీతాంశోరమృత లహరీమామ్ల రుచయః
పిబంతి స్వచ్ఛందం నిశి నిశి భృశం కాంజికధియా . ౬౩ .
స్మిత - smile
జ్యోత్స్నా జాలం - mass of moon light
తవ వదన చంద్రస్య - of the moon of your face
పిబతాం -drinking
చకోరాణాం - for the Cakora birds (the Greek partridge by poetic convention feeds on moon beams)
ఆసీత్ - became
అతి రసతయా - from excessive (sweet) taste
చంచు జడిమా - dull in the beak
అతః తే - therefore they
శీతాంశోః - of the moon
అమృత లహరీం - the wave of nectar
ఆమ్ల రుచయః - desiring sour taste
పిబంతి - they drink
స్వచ్ఛందం - of their own free will
నిశి నిశి - every night
భృశం - excessively
కాంజిక ధియా - thinking it to be sour gruel
The Cakora birds drinking the mass of moonlight of (your) smile, of the moon of your face became dull in the beak, from excesive (sweet) taste. Desiring sour taste, therefore, they drink of their own free will, excessively every night, the wave of nectar of the moon, thinking it to be sour gruel.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
అవిశ్రాంతం పత్యుర్గుణగణ కథామ్రేడనజపా
జపాపుష్పచ్ఛాయా తవ జనని జిహ్వా జయతి సా ,
యదగ్రాసీనాయాః స్ఫటిక దృషదచ్ఛచ్ఛవిమయీ
సరస్వత్యా మూర్తిః పరిణమతి మాణిక్య వపుషా . ౬౪ .
అవిశ్రాంతం - unceasingly
పత్యుః - of the husband (Siva)
గుణ గణ కథా - stories enumerating the virtues
ఆమ్రేడన జపా - by repeated prayer
జపా పుష్ప ఛాయా - the colour of the hibiscus flower (red)
తవ జనని - your Oh Mother! (Sakti)
జిహ్వా - tongue
జయతి సా - that (tongue) is victorious
యత్ - of which
అగ్ర ఆసీనాయాః - seated on the tip
స్ఫటికదృషద్ - crystal stone
అచ్ఛ ఛవిమయీ - clearly brilliant
సరస్వత్యాః - of Saraswati
మూర్తిః - form
పరిణమతి - is transformed
మాణిక్య - ruby
వపుషా - appearence
Oh Mother! that tongue of your's (which) is the colour of the hibiscus flower, by unceasingly repeated prayer of stories enumerating the virtues of (your) husband, is victorious. Seated on the tip of which the crystal stone (like) clearly brilliant form of Saraswati is transformed into a ruby (like) appearence.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
రణే జిత్వా దైత్యానపహృత శిరస్త్రైః కవచిభిః
నివృత్తైశ్చండాంశ త్రిపురహర నిర్మాల్య విముఖైః ,
విశాఖేంద్రోపేంద్రైః శశివిశద కర్పూరశకలా
విలీయంతే మాతస్తవ వదన తాంబూల కబలాః . ౬౫ .
రణే - in battle
జిత్వా - having won
దైత్యాన్ - the Daityas (the demons)
అపహృత - who have removed
శిరస్త్రైః - with helmets
కవచిభిః - with armours
నివృత్తైః - who have returned
చండాంశ - the share of Chanda (a demi god attendent of Siva)
త్రిపురహర నిర్మాల్య - the remnants of offerings to the Destroyer of the three bodies (physical, causal and astral), (Siva)
విముఖైః - who are averse to
విశాఖ - Kartikeya (son of Siva and Sakti, and the commander of the gods in battle)
ఇంద్ర - Indra (the lord of the gods)
ఉపేంద్రైః - by Vishnu (the elder brother of Indra)
శశి విశద - white as the moon
కర్పూర శకలా - fragments of camphor
విలీయంతే - they are dissolved (by chewing)
మాతః - Oh Mother! (Sakti)
తవ వదన - your mouth
తాంబూల - the betel leaf and areca nut (chewed after a meal)
కబలాః - mouthfuls
Oh Mother! the mouthfuls of betel leaf and areca nut with fragments of camphor white as the moon, from your mouth, are dissolved (by chewing) by Visakha, Indra and Upendra, who have returned, having won the Daityas in battle, who have removed the helmets and armour and who are averse to the remnants of offerings to Siva, which is the share of Chanda (alone).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
విపంచ్యా గాయంతీ వివిధమపదానం పశుపతే
స్త్వయారబ్ధే వక్తుం చలితశిరసా సాధువచనే ,
తదీయైర్మాధుర్యైరపలపిత తంత్రీకలరవాం
నిజాం వీణాం వాణీ నిచులయతి చోలేన నిభృతమ్ . ౬౬ .
విపంచ్యా - with the lute
గాయంతీ - singing
వివిధ - varied
అపదానం - noble work
పశుపతేః - of Pasupati (Siva)
త్వయా ఆరబ్ధే - when you began
వక్తుం - to speak
చలిత శిరసా - with the nodding of the head (in appreciation)
సాధు వచనే - words of approbation
తదీయైః - by their
మాధుర్యైః - sweetness (of the words)
అపలపిత - detracted
తంత్రీ కల రవాం - the low sweet tones of the strings (of the lute)
నిజాం వీణాం - own lute
వాణీ - Saraswati (the goddess of speech, learning, music etc)
నిచులయతి - covers
చోలేన - by the wrapper
నిభృతమ్ - out of sight
When Saraswati was singing with the lute of the varied noble work(s) of Pasupati, (and) when you began to speak words of approbation with the nodding of (your) head, (thinking) the low sweet tones of the strings of her own lute as detracted by their sweetness, she covers (it) out of sight with the wrapper.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
కరాగ్రేణ స్పృష్టం తుహినగిరిణా వత్సలతయా
గిరిశేనోదస్తం ముహురధరపానాకులతయా ,
కరగ్రాహ్యం శంభోర్ముఖముకురవృంతం గిరిసుతే
కథంకారం బ్రూమస్తవ చుబుకమౌపమ్య రహితమ్ . ౬౭ .
కరాగ్రేణ - by the tips of the hand
స్పృష్టం - touched
తుహిన గిరిణా - by the snowy mountain (Himavan, the father)
వత్సలతయా - with paternal affection
గిరిశేన - by Girisa (Siva)
ఉదస్తం - raised
ముహుః - repeatedly
అధర పాన ఆకులతయా - intent on kissing
కర గ్రాహ్యం - worthy of being held by the hand
శంభోః - of Sambhu (Siva)
ముఖ ముకుర వృంతం - the handle for the mirror of the face
గిరి సుతే - Oh daughter of the mountain! (Sakti)
కథంకారం బ్రూమః - in what manner will we speak
తవ - of your
చుబుకం - chin
ఔపమ్య రహితమ్ - beyond compare
Oh daughter of the mountain! in what manner will we speak of your chin touched by the tips of the hand by Himavan with paternal affection, which was repeatedly raised by Girisa intent on kissing, which is worthy of being held by the hand of Sambhu, which is the handle for the mirror of the face nd which is beyond compare?
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
భుజాశ్లేషాన్నిత్యం పురదమయితుః కంటకవతీ
తవ గ్రీవా ధత్తే ముఖకమలనాల శ్రియమియమ్ ,
స్వతః శ్వేతా కాలాగరు బహుల జంబాలమలినా
మృణాలీలాలిత్యం వహతి యదధో హారలతికా .౬౮ .
భుజ ఆశ్లేషాత్ - from the embrace of the arms
నిత్యం - always
పురదమయితుః - of the subduer of the (three) bodies (Siva)
కంటకవతీ - with horripilation
తవ గ్రీవా - your throat
ధత్తే - bears
ముఖ కమల - the lotus of the face
నాల శ్రియమ్ - the beauty of the stalk
ఇయం - this
స్వతః - innately
శ్వేతా - white
కాల అగరు - black sandal
బహుల - copious
జంబాల మలినా - mud soiled
మృణాలీ - root of the lotus
లాలిత్యం - loveliness
వహతి - bears
యత్ అధః - below which
హార లతికా - the necklace of pearls
This your throat which is with horripilation always from the embrace of the arms of Siva, bears the beauty of the stalk of the lotus of the face. Below which the necklace of pearls, innately white (and) soiled by the copious mud of the black sandal bears the loveliness of the root of the lotus.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
గలే రేఖాస్తిస్రో గతి గమక గీతైక నిపుణే
వివాహ వ్యానద్ధ ప్రగుణగుణ సంఖ్యా ప్రతిభువః ,
విరాజంతే నానావిధ మధుర రాగాకర భువాం
త్రయాణాం గ్రామాణాం స్థితి నియమ సీమాన ఇవ తే . ౬౯ .
గలే - in the neck
రేఖాః తిస్రః - three lines
గతి - musical modes
గమక - musical modulations
గీత - songs
ఏక నిపుణే - Oh sole expert!
వివాహ వ్యానద్ధ - tied well at the wedding
ప్రగుణ గుణ సంఖ్యా - the number of the many stranded thread
ప్రతిభువః - a reminder
విరాజంతే - they shine
నానా విధ - many varieties
మధుర రాగ - sweet musical modes
ఆకార - the forms of
భువాం - produced from
త్రయాణాం - the three
గ్రామాణాం - scales of music
స్థితి - fixity
నియమ - restricting
సీమాన - boundary
ఇవ - like
తే - your
Oh sole expert of musical modes, musical modulations and songs! The three lines in your neck which are like a reminder of the number of the many stranded thread tied well at the wedding, which are like the boundary restricting the fixity of the three scales of music, from which the forms of many varieties of sweet musical modes are produced, shine.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
మృణాలీ మృద్వీనాం తవ భుజలతానాం చతసృణాం
చతుర్భిః సౌందర్యం సరసిజభవః స్తౌతి వదనైః ,
నఖేభ్యః సంత్రస్యన్ ప్రథమ మథనాదంధకరిపోః
చతుర్ణాం శీర్షాణాం సమమభయ హస్తార్పణ ధియా . ౭౦ .
మృణాలీ - lotus stalk
మృద్వీనాం - soft as
తవ భుజ లతానాం - your creeper like hands
చతసృణాం - four (hands)
చతుర్భిః - with the four (mouths)
సౌందర్యం - beauty
సరసిజ భవః - the lotus born (Brahma)
స్తౌతి - praises
వదనైః - with (his) mouths (in the four remaining heads out of the original five)
నఖేభ్యః - of the nails
సంత్రస్యన్ - being afraid
ప్రథమ మథనాత్ - from the destruction of the first (head)
అంధక రిపోః - of the enemy of (the demon) Andhaka, (Siva)
చతుర్ణాం - the four (heads)
శీర్షాణాం - (remaining) heads
సమం - simultaneous
అభయ హస్త - the hand offering refuge from fear
అర్పణ ధియా - with the mind to placing
Brahma praises the beauty of your four creeper like hands, soft as the lotus stalk with (his) four (remaining) mouths, being afraid of the nails of Siva from the destruction of the first (head, by them), with the mind to the simultaneous placing of the four (remaining) heads in the hand offering refuge from fear.
Subscribe to:
Posts (Atom)